دزپارت، شهرستان

دزپارت، شهرستان (County) Dezpart

دزپارت، شهرستان
کشور	ایران
استان	خوزستان
بخش	بخش‌‌های مرکزی و قارون
جمعیت	19,341نفر (1395ش)
موقعیت	نواحی شرقی استان خوزستان
نوع اقلیم	معتدل و نیمه‌خشک
ارتفاع از سطح دریا	حدود 2000متر (مرکز شهرستان)
تولیدات و صنایع مهم	گندم، جو، انار، انجیر، مرکبات و گیاهان دارویی
نام لاتین	Dezpart
شهر ها و آبادی های مهم	شهر دهدز

واقع در نواحی شرقی استان خوزستان، به مرکزیت اداری شهر دهدز. این منطقه از دوره‌های پیش از اسلام به دلیل شبکۀ راه‌های شاهیِ ارتباطی پایتخت‌های هخامنشی به نقاط مرکزی و شمالی ایران، رونق قابل توجهی داشته است. دزپارت یا دژپارت راهی است پلکانی در کوهستان زاگرس مرکزی که در زمان هخامنشیان از ایذه تا گردنۀ رخ (در استان چهارمحال و بختیاری) کشیده شده بود؛ بختیاری‌ها به آن جادۀ دسپارت یا دسبارت می‌گویند. در سده‌های پیش منطقۀ دهدز جزو ایل‌راه‌ها و ییلاقات ایل بختیاری بوده است. در اولین تقسیمات کشوری معاصر (دورۀ رضاشاه) دهدز تبدیل به بخش شد. در تقسیمات بعدی این بخش جزو شهرستان اهواز و سپس تا سال 1400ش از توابع شهرستان ایذه بود. در این سال بخش دهدز براساس مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 27 تیر 1400ش، ضمن تغییراتی داخلی، از شهرستان ایذه جدا شد و به شهرستانی با نام دزپارت ارتقاء یافت. شهرستان دزپارت متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با حدود 80 روستا) و 1 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های دنباله‌رود شمالی و دهدز، به مرکزیت شهر دهدز)، و بخش قارون (مشتمل بر دهستان‌های دنباله‌رود جنوبی و شیوند، به مرکزیت روستای ملاح). از آنجا که دزپارت پس از سرشماری سراسری سال 1395ش تشکیل شده است، اطلاعی از جمعیت دقیق آن در دست نیست؛ اما مطابق با آمار نفوس بخش دهدز در سرشماری مذکور، جمعیت آن 19,341نفر بوده است. براساس سرشماری مذکور، حدود 28درصد جمعیت دزپارت ساکن شهر دهدز و حدود 72درصد روستانشینند. شهرستان دزپارت در شمال غربی با شهرستان ایذه، در غرب با شهرستان باغ‌ملک، در جنوب غربی با شهرستان صیدون، در جنوب با شهرستان کهگیلویه (استان کهگیلویه و بویراحمد)، در جنوب شرقی با شهرستان لردگان (استان چهارمحال و بختیاری) و در شرق با شهرستان اردل (استان چهارمحال و بختیاری) محدود شده است.

شهرستان دزپارت با حدود 1,400کیلومترمربع وسعت و ارتفاع حدود 2,000متر از سطح دریا (در مرکز شهرستان)، در منطقه‌ای کوهستانی واقع است. در کل آب و هوای معتدل دارد و از لحاظ اقلیمی جزو مناطق نیمه‌خشک است. این شهرستان که دارای بلندترین ارتفاعاتِ خوزستان است، در زمستان سردترین، و در تابستان خنک‌ترین منطقۀ استان است. بیش از ۹۰درصد وسعت دزپارت را منابع طبیعی تشکیل داده و دارای ۱۰۰هزار هکتار جنگل بلوط است. امروزه دزپارت در میان راه اصلی کوچ ایل بختیاری قرار دارد که از حوالی شهرکرد آغاز شده و با طول ۲۵۰کیلومتر به حوالی ایذه منتهی می‌شود. رودخانۀ کارون با عبور از این شهرستان و سدهای کارونِ 3 و 4 وارد استان خوزستان می‌شود. آبشار شیوند، روستای قلعه‌سرد، چنار تاریخی کیقباد، امامزاده شهپیر، پل‌های قوسی سد کارون 3 و کاروانسرای قدیمی مربوط به دورۀ ایلخانی از جمله مناطق تاریخی، گردشگری و طبیعی شهرستان دزپارت است. اکثریت قریب به اتفاق مردم این شهرستان لرِ بختیاری و شیعۀ دوازده‌امامی‌‌اند. شغل بیشتر مردم دزپارت دامداری و کشاورزی و مهم‌ترین تولیدات کشاورزی و باغی آنها گندم، جو، انار، انجیر، مرکبات و گیاهان دارویی است.

---