امیر محمد ابراهیم خان علم

امیر محمد ابراهیم خان علم (بیرجند ۱۲۵۹- همان جا ۱۳۲3ش)

(نیز با نام: محمدابراهیم شوکت الملک علم، ملقب به شوکت الملک و مشهور به شوکت الملک دوم) زمین دار بزرگ که در جوانی به قدرت رسید و به فرمان مظفرالدین شاه قاجارحاکم مناطق بیرجند، جنوب خراسان و سیستان شد، او از چهره‌های مؤثر در تاریخ ایران در اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی به شمار می رفت.

پدرش امیرعلم‏ خان حشمت ‏الملک، مالک و والى قائنات بود. محمد ابراهیم خان تحصیلات مقدماتى را نزد معلمان خصوصى فراگرفت، سپس، مدتى آموزش نظامى دید و در تیراندازى و اسب‏ سوارى و نبردهای پارتیزانى به مهارت كامل رسید.

در ۱۲۸۳ش و پس از فوت برادرش محمد اسماعیل ‏خان، حكومت قائنات و سیستان از طرف مظفرالدین ‏شاه به او واگذار شد و لقب امیر شوكت‏ الملک گرفت.

خاندان علم مشهور به همکاری با سیاست‌های انگلستان در ایران، و از وفاداران‌ به‌ سیاست‌ استعماری‌ انگلستان‌ بودند و شوکت‌الملک از جمله حاکمانی بود که به علت حساسیت قلمروش در شرق کشور، و همان مناطقی که انگلیسی ها آن را جزء منطقۀ نفوذشان می‌دانستند، اهمیت خاصی داشت.

در اواخر دوران قاجار، محمد ابراهیم خان علم به حمایت از رضاخان برخاست و در جریان قیام کلنل محمد تقی خان پسیان، همراه دولت مرکزی به مقابله با او برخاست. هر چند رضا شاه پس از به قدرت رسیدن، از بیم محمد ابراهیم خان در شرق کشور، او را به تهران فراخواند.

محمد ابراهیم خان در دوران رضاشاه پهلوی، مدتی استاندار فارس شد . سپس وزیر پست و تلگراف شد. با کناره‌گیری رضا شاه از سلطنت، علم نیز از وزارت پست و تلگراف کنار گذاشته شد.

تنها پسر محمد ابراهیم خان، امیر اسدالله علم نخست وزیر و از دوستان نزدیک محمدرضا شاه پهلوی بود و نقش مهمی در تصمیم گیری های او داشت.

امیر محمد ابراهیم خان علم که به بیماری قلبی مبتلا بود، در آذر 1323ش در 64 سالگی بر اثر عارضۀ قلبی در منزلش واقع در اکبریه، نزدیک بیرجند درگذشت. او را در مقبرۀ خانوادگی شان در حرم امام رضا (ع) به خاک سپردند.