شکسته نستعلیق، خط
شکسته نستعلیق، خط
از خطوط شش‌گانه. این خط پس از خط نستعلیق، در اوایل قرن ۱۱ق و در دوران صفویه، رایج شد. خط مذکور در آغاز با اصل خود اختلاف چندانی نداشت و همان نستعلیق بود که درنتیجۀ سرعت، بعضی حروفش اندکی شکسته شد و خطاطان شکل‌های خاصی به آن افزودند. مثلاً «یای» نستعلیق در خط شکسته باز و منبسط شد و بعضی حروف و کلمات منفصل، متصل نگاشته شد؛ این تصرفات از خط شکسته تعلیق متأثر بودند. مرتضی‌قلی‌خان شاملو و محمدشفیع حسینی (شفیعا) از پیش‌گامان در نوشتن این خط بودند. تا دورۀ صفویه احکام، مراسلات، و نامه‌ها به خط شکسته تعلیق بود؛ پس از این دوره کاربرد این خط رفته‌رفته کاهش یافت، و خط شکسته نستعلیق جای آن را گرفت و در کتاب‌نویسی، قطعات، و مرقعات نیز به‌کار رفت. درویش عبدالمجید طالقانی ( ـ۱۱۸۵ق) این خط را به اوج زیبایی رساند، و آن را صورت بخشید و رواج داد. همۀ شکسته نستعلیق‌نویسان نیز از او پیروی کردند. در آغاز قرن ۱۴ق چند شیوۀ دیگر در شکسته‌نویسی رایج شد و از ترکیبات ثقیل و مشکل آن کاست؛ شیوۀ قائم مقام فراهانی ( ـ۱۲۵۱ق)، شیوۀ امیرنظام گروسی ( ـ۱۳۱۷ق)، و شیوۀ علی‌خان امین‌الدوله ( ـ۱۳۲۲ق) معروف‌ترین آن‌هاست. روشِ نوشتار خط شکسته در دیگر ممالک اسلامی با شیوۀ صحیح شکسته نستعلیق مغایر است. از دیگر مروجان این خط، محمدافضل گنابادی، محمدعلی اصفهانی، سیدعلی اکبر گلستانه، و میر محمدرضا کلهر درخور ذکرند.