آیدین
آیدین (Aydin City)
(یا: گُزَل حصار؛ با نام باستانی ترالیس[۱]) مرکز استان آیدین، در غرب ترکیه، در ساحل رود مندرس[۲]، با ۲۵۹هزار نفر جمعیت (۲۰۲۲). در ۵۰کیلومتری ساحل اژه[۳]، و ۸۴کیلومتری جنوب شرقی ازمیر[۴] واقع شده است. این شهر مرکز دادوستد محصولات درۀ حاصل‌خیز بیوک مندرس[۵]، شامل توتون، پنبه، و میوه، است. مس، آهن، آنتیموان، منگنز، و سنگ سنباده نیز در این منطقه استخراج می‌شود. آیدین که سابقاً ترالیس نام داشت، به دست یونانیان بنا و به مرکز مهم تجاری در لیدیه[۶] باستان تبدیل شد، و در زمان اشغال رومی‌ها رونق بیشتری گرفت. در جنگ ملازگرد، آلپ‌ارسلان سلجوقی آن‌جا را از رومانوس چهارم گرفت (۱۰۷۱م). در ۱۰۹۸م، به دست صلیبیون افتاد، اما در ۱۱۷۶م قلیچ‌ارسلان سلجوقی آن را بازپس گرفت. در ۱۲۸۰م، در زمان حکومت ترکمان‌ها، گزل حصار نامیده شد. در ۱۳۱۰م، بایزید اول عثمانی آن را تصرف کرد. سپس امیرتیمور بر آن‌جا مسلط شد و در ۸۰۶ق/۱۴۰۳م به قلمرو عثمانی پیوست. نام کنونی آن برگرفته از خاندان ترکمان آیدین (۱۳۰۸ـ۱۴۲۵م) است. مسجدهای رمضان‌پاشا (۱۰۰۰ق)، اویس، سلیمان‌بیگ، و جهانزاده از آثار تاریخی آیدین است.