دوبله فیلم در ایران
دوبلۀ فیلم در ایران
دکتر اسماعیل کوشان بنیادگذار دوبلۀ فیلم در ایران است و به‌همراه تعدادی از دوستانش در استانبول فیلم سینمایی نخستین وعدۀ دیدار (هانری دو کوئن، ۱۹۴۴) را به فارسی دوبله کرد و در اردیبهشت ۱۳۲۵ با نام دختر فراری در سینماهای تهران نمایش داد. استقبال گسترده از دختر فراری موجب شد که افرادی برای دوبلۀ فیلم در ایران فعالیت کنند که از آن جمله‌اند: عطااله زاهد، احمد شیرازی، مهدی امیر‌قاسم خانی، فاضل سرجویی، هوشنگ کاوه، جلال مغازه‌ای، ضیاءالواعظین، و سعید غیاثی. در ۱۳۳۰ همزمان با این فعالیت‌ها، آلکس آقابابیان در ایتالیا فعالیت گسترده‌ای را در دوبله آغاز کرد و با همکاری مرتضی حنانه، پورنگ بهارلو، فهیمه راستکار، و حسین سرشار دوبلۀ فیلم را شکوفا کرد. سرگذشت فریدون بی‌نوا ازجمله فیلم‌های دوبله‌شدۀ این گروه است که در آن برای شخصیت‌های فیلم اسامی فارسی گذاشته بودند. از ۱۳۳۳ش دوبله شکل گسترده‌تری یافت. در پارس فیلم، علی کسمایی سرپرستی استودیو دوبلاژ را بر‌عهده گرفت. در استودیوهای البرز، دیانا فیلم، و یونیورسال نیز فعالیت‌هایی برای دوبلۀ فیلم انجام شد؛ اما سیف‌الله کامرانی، که تجهیزات صدا و نمایش پیشرفته‌ای در استودیو سانترال فراهم کرده بود، بیش از سایر همکارانش در این زمینه توفیق یافت. محمدعلی زرندی، علی کسمایی، سیامک یاسمی، و عباس خسروانه از مجرب‌ترین مدیران دوبلاژ و ژاله علو، مهین کسمایی، عطاالله کاملی، نصرت‌الله محتشم، احمد رسول‌زاده، و منصور متین از خوش‌صداترین و مسلط‌ترین گویندگان این سال‌ها بودند. در دهۀ ۱۳۳۰ استودیوهای آژیر فیلم، عصر طلایی، ایران فیلم، تورنگ و شهاب به گروه استودیوهای دوبلاژ اضافه شدند، و رونق بیشتری به این حرفه دادند. در دهۀ ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ مدیران و گویندگانی در دوبلۀ ایران تحول شگرفی به‌وجود آوردند، از آن جمله‌اند: بهرام زند، خسرو خسروشاهی، تاجی احمدی، منوچهر اسماعیلی، مهین بزرگی، ابوالحسن تهامی‌نژاد، چنگیز جلیلوند، ایرج دوستدار، مهین دیهیم، حمید قنبری، ناصر تهماسب، ژاله کاظمی، ناصر ممدوح، ایرج ناظریان، منوچهر نوذری، جلال مقامی، رفعت هاشم‌پور، هوشنگ لطیف‌پور، سیروس جراح‌زاده. از اوایل دهۀ ۱۳۶۰ با محدودیت‌هایی که برای ورود فیلم خارجی پیش آمد، دوبله فیلم به‌جز در تلویزیون، بسیار کاهش یافت، به‌طوری که از دوبلۀ فیلم‌های دهۀ ۱۳۴۰ و اوایل دهۀ ۱۳۵۰ جز خاطره‌ای در ذهن‌ها باقی نمانده است.