محمد خان برازجانی
محمد خان برازجانی (1256- 1308ش)
(نیز با نام: میرزا محمد خان غضنفرالسلطنه؛ ملقب به غضنفرالسلطنه و متخلص به غضنفر) از خوانین دشتستان. طی جنگ جهانی اول حاکم برازجان، و از افراد تأثیر گذار قیام جنوب در مقابل هجوم بریتانیا بود. طبع شعر هم داشت.
محمد خان در 1294ق (1256ش) در شهر برازجان، مرکز دشتستان متولد شد، پدرش میرزا حسین خان که مردی روشنفکر بود، ابتدا تربیت فرزندش را خودش با جدیت و وسواس بسیار بر عهده گرفت، و سپس برای تعلیم و تربیت، او را نزد علمای مقیم برازجان برای تلمذ فرستاد، محمد خان که از هوش و ذکاوت بالایی برخوردار بود، در مدت بسیار کوتاهی با مقدمات ادبیات فارسی و عربی آشنا شد و در زمینۀ شعر و شاعری، ذوق و قریحۀ بسیاری از خود بروز داد و به سرودن اشعار به زبان فارسی و عربی پرداخت،
او پس از تحصیلات مقدماتی مکتب خانه ای، برای تکمیل علم صرف و نحو و فقه و اصول، راهی شهر شیراز شد. تحصیلات تکمیلی را در محضر آقا سید ابو الحسن ریاضی فرا گرفت. او به جمع شاگردان و مریدان حجه الاسلام آقا شیخ مرتضی محلاتی نیز درآمد و علوم حوزوی را در محضرش به پایان برد.
او در همان دوران جوانی، فنون رزمی و نظامی را نیز آموزش دید.
در نوروز 1283ش، او به نیابت از طرف پدرش برای شرکت در مراسم سلام عید نوروز راهی تهران و دربار مظفرالدین شاه قاجار شد. چون مظفرالدین شاه نشانه های لیاقت، شجاعت و کاردانی را در وجودش دید، او را به لقب "غضنفرالسلطنه" ملقب کرد.
غضنفرالسلطنه که پیشرفت شهر، منطقه و کشور را در گرو فراگیری علم و دانش و بهره گیری از دستاوردهای نوین علمی می دانست، در 1294ش نخستین مدرسۀ عمومی را در شهر برازجان بنیان نهاد و ضمن تقبل هزینۀ مدرسه و حقوق پرسنل، مدیریت و آموزگاری آن مدرسه را نیز به آقای شیخ مهدی کازرونی سپرد.
او همچنین هزینۀ دو باب مسجد، یکی به نام جنت در برازجان و دیگری در روستای محمدآباد را هم تقبل و آن ها را بنیان نهاد. مادرش نیز بانی مسجد قلعه بود.
پس از سقوط برازجان و اشغالش به دست نیروهای انگلیسی در 21 محرم 1337ق، میرزا محمد خان غضنفرالسلطنه به همراه اردوی خود عقب نشینی کرد. آنان در کوه های صعب العبور سلسله جبال زاگرس و منطقۀ لَرده گیسگان پناه گرفتند و در پناه کوهستان و با استفاده از تاریکی شب، به نیروهای انگلیسی شبیخون می زدند.
به دنبال قدرت گرفتن سلسلۀ پهلوی و روی کار آمدن رضا شاه، اوضاع دگرکون شد. محمد مصدق به والی گری فارس رسید و میرزا محمد خان دوباره موقعیت خود را باز یافت. اما این شرایط پایدار نماند و دیری نپایید. او به علت هماهنگی با شورش علیه رضاخان، مورد غضب حکومت مرکزی قرار گرفت. در پی اعلام سیاست خلع سلاح جنوب توسط حکومت کودتا، رضا شاه در 4 آذر 1308ش، فرمان قتل میرزا محمد خان غضنفرالسلطنه برازجانی را صادر کرد. و او در شب 2 اسفند 1308ش در منطقۀ پشتکوه دشتستان و در نزدیکی آرامگاه "شاه پسر مرد" (روستایی از توابع بوشکان در شهرستان دشتستان استان بوشهر) توسط یکی از گماشتگان و مزدوران دولت پهلوی کشته شد..