آماسیه
آماسیه
(یا: آماسیا) ولایت و شهری در آناتولی شمالی، بر کرانۀ نهر توقات (توکات سویو)، شاخۀ اصلی رودخانۀ یِشیل ایرماق، در ترکیه کنونی. آماسیا نزدیک کوه فرهاد (فرهاد داغ) واقع شده و به باور عامۀ مردم فرهاد کوه‌کن بنیادگذار این شهر بوده است. در ۷۱۲م اعراب برای مدتی کوتاه آن‌جا را تصرف کردند. در قرن ۱۱م زیر سلطۀ خاندان حکومتگر دانشمندیه بود. قلیچ ارسلان دوم، آماسیا را ضمیمۀ قلمرو خود کرد. سپس نوبت حکومت به مغولان رسید. بایزید عثمانی اول، شهر را به تصرف درآورد. تیمور پس از جنگ ملازگرد آن‌جا را گرفت، اما دوباره عثمانیان مسلط شدند. در زمان سلجوقیان از مراکز مهم فرهنگی آناتولی بود. یونانیان در این ناحیه استحکاماتی برپا کرده بودند، و رومیان به مرمت آن همت گماشتند. سلجوقیان و عثمانیان نیز در تعمیر آن کوشیدند، اما اکنون تنها ویرانه‌های آن برجاست. مسجد بورمالی به فرمان کیخسرو سلجوقی دوم در آماسیا ساخته شد. یک مدرسه نیز در آن دوره بنا شده بود. بناهای مهمی به‌ویژه از دورۀ سلجوقی در این شهر بوده که اغلب آن‌ها در زلزله و آتش‌سوزی نابود شده‌اند. از مشاهیر آماسیه حافظ محمد ثبات‌الدین (۱۳۰۹ـ۱۳۵۷ق) است که به فارسی، عربی، کردی و ترکی شعر می‌گفته و دیوان اشعارش محفوظ مانده است.