ابن ماکولا، خاندان
ابن ماکولا، خاندان
خاندانی شافعی مذهب از اعراب بنی عِجْل که وزرا، قضات و عالمان سرشناسی از آن برخاستند. عیسی، نیای آل ماکولا، از کارگزاران بنی امیه در اطراف اصفهان بود. چون از پرداخت خراج سرباز زد زندانی شد، اما گریخت و راهزنی پیشه کرد. پس از مدتی دست از آن کار کشید و همراه خانواده‌اش به کرج (معروف به کرج ابودُلَف نزدیک اراک فعلی) کوچید. پسرش ابودُلَف عجلی کرج را آباد کرد و به حکومت نشست. از آن‌جا که ابودلف و فرزندانش احتمالاً در جرفادقان (گلپایگان) متولد شده‌اند، برخی مورخان آنان را جرفادقانی و بعضی دیگر بر همین اساس آنان را ایرانی دانسته‌اند. هم اکنون روستایی به نام ماکوله در گلپایگان وجود دارد که شاید از این خاندان نام گرفته باشد. اعضای برجستۀ ماکولا بدین قرارند: ابوسعد/ابوسعید عبدالواحد بن احمد بن جعفر بن ماکولا ( ـ۴۱۷ق) که وزیر جلال‌الدولۀ دیلمی بود و اشعاری نیز از او نقل شده است؛ یمین‌الدّوله ابوعلی حسن بن علی بن جعفر بن ماکولا ( ـ۴۲۳ق) که از سوی جلال‌الدولۀ دیلمی به جای پسرعمویش ابوسعد به وزارت رسید؛ ابوالقاسم هبة‌الله بن علی بن جعفر بن ماکولا (۳۶۵ـ۴۳۰ق) که در ۴۲۳ق جلال‌الدوله او را به وزارت برگزید. وی چندبار بر مسند وزارت نشست و مدتی بعد عزل شد. او سرانجام در زندان امیر موصل، در هیت درگذشت؛ ابوعبدالله حسین بن علی بن جعفر بن ماکولا (۳۶۸ـ۴۴۷ق) که در دورۀ وزارت پسرعمو و برادرش، از طرف ابوالحسن بن ابی الشوارب، قاضی‌القضات بغداد، منصب قضای بصره به او سپرده شد. وی در شعر و ادب نیز دستی داشته است؛ امیرسعد الملک ابونصر علی بن هبة‌الله بن علی بن جعفر بن ماکولا (۴۲۱ـ۴۷۵ق) پسر ابوالقاسم هبة‌الله و برادرزادۀ ابوعبدالله حسین، که نسب‌شناس محدث، رجالی، ادیب و شاعری نامدار بود. وی در طلب دانش به نقاط مختلف سفر کرد و از حافظان و محدثان بزرگی حدیث شنید انساب آموخت. از آثار او در رجال و تاریخ است: الاکمال فی‌المختلف و المؤتلف من اسماء الرجال؛ تهذیب مستمر الاوهام علی ذوی التمنی و الاحلام. اشعاری نیز از وی نقل شده است.