آخوندخراسانی، محمدکاظم (مشهد ۱۲۵۵ـ نجف ۱۳۲۹ق)
آخوندِخُراسانی، محمدکاظم (مشهد ۱۲۵۵ـ نجف ۱۳۲۹ق)
| محمدکاظم آخوندخراسانی | |
|---|---|
| زادروز |
مشهد ۱۲۵۵ق |
| درگذشت | نجف ۱۳۲۹ق |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | فقیه |
| آثار | کفایه‌الاصول؛ دررالفواید؛ القضا و الشهادات؛ ذخیره‌العباد فی یوم‌المعاد؛ روح‌الحیاه فی تلخیص نجاه‌العباد |
| گروه مقاله | دین اسلام |
فقیه و از رهبران مشهور نهضت مشروطیت ایران. از ۱۲سالگی در مشهد، سبزوار، تهران، نجف و سامرا، نزد استادانی چون حاج ملاهادی سَبْزَواری، شیخ مرتضی انصاری و میرزا حسن شیرازی درس خواند. آخوند خراسانی، پس از درگذشت میرزای شیرازی، جانشین وی شد و شاگردانی مشهور تربیت کرد که از آن جمله می‌توان به سید ابوالحسن اصفهانی، شیخ عبدالکریم حائری و شیخ محمدحسین نائینی و آقابزرگ طهرانی اشاره کرد. کتاب کفایةالاصول او از کتب درسی حوزوی است و افزون بر یک‌صد حاشیه و شرح دارد. آخوند حامی و هدایت‌‌کنندۀ فعالیت‌های ترقی‌خواهانۀ زمان خود بود. تأسیس مدارسی با آموزش زبان‌های اروپایی و ادبیات فارسی در نَجَف، انتشار مجلات ُاخوَّت، دُرةالنَّجف، الْعِلْم در آن شهر، تحریم کالاهای فرنگی برای حمایت از صنایع داخلی ایران و اعزام مُبَلِّغ به روستاهای دوردست و عشایر عراق برای گسترش آگاهی‌های سیاسی و اجتماعی آنان ازجمله اقدامات فرهنگی اوست. وی در قبال همۀ رویدادهای مهم سیاسی جهان اسلام با ارسال نامه، تلگراف و اعلامیه موضع‌گیری می‌کرد که ازجمله باید به درخواست از سلطان عبدُالْحَمید دوم برای برقراری مشروطه در عثمانی؛ اعلان جهاد علیه قوای اشغالگر ایتالیایی در لیبی و مخالفت با اخذ وام مظفرالدین شاه از روسیه در واقعۀ جنبش مشروطیت و بالاخره رهبری و هدایت جنبش مشروطیت در ایران، اشاره کرد. آخوند افزون بر استفاده از راهکارهای مختلف در هدایت جنبش، سعی می‌کرد تا محمدعلی شاه را با جنبش مشروطیت هم‌سو کند، اما پس از مخالفت آشکار شاه با آن، حکم جهاد برضد وی و قوای روس صادر کرد و این در حالی بود که تبریز در محاصره آنان بود. با جلوس احمدشاه، او افزون بر حمایت از نظام نوپای مشروطه، همچنان امور کشور را دنبال می‌کرد و به انحای گوناگون می‌کوشید تا جنبش در مسیری صحیح حرکت کند. درپی پیشروی قوای روس تا قزوین و تهدید پایتخت و اولتیماتوم به ایران و مشاهده انحرافاتی در عملکرد مسئولان کشور او اعلام کرد که برای رهبری امور از نزدیک، به ایران سفر خواهد کرد. اما صبح روزِ حرکت، به‌‌طرزی مشکوک در نجف درگذشت و در همان‌جا به‌خاک سپرده شد. علاوه‌بر کفایةالاصول، کتاب‌های دیگری از قبیل دررالفوائد، القضا و الشهادات، ذخیرةالعباد فی یوم‌المعاد، روح‌الحیاة فی تلخیص نجاةالعباد و چندین رسالۀ مستقل در موضوعات فقهی و اصولی از آثار اوست.