موسیقی بختیاری
موسیقی بختیاری
ساکنان سرزمین بختیاری از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین اقوام ایرانی و از بزرگ‌ترین ایل‌های ایران‌اند که مهم‌ترین جامعۀ عشایری کشور را تشکیل می‌دهند. در تقسیم‌بندی متداول کشوری، سرزمین بختیاری بخش‌هایی از شش استان چهارمحال‌وبختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، فارس، لرستان و خوزستان را دربرمیگیرد. در این پهنۀ وسیع، نمونه‌های گوناگونی از موسیقی وجود دارد که هر یک، برحسب مجاورت با نواحی دیگر، ویژگی منحصر به‌خود را دارند. چنین است که موسیقی بختیاری از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب این سرزمین در عین پیوند از لحاظ بنیادها، تفاوت‌های بسیاری نیز دارد. اجراکنندگان موسیقی بختیاری به «توشمال» معروف‌اند. بخش عمده‌ای از فرهنگ و موسیقی بختیاری را توشمال‌ها حفظ کرده‌اند و نسل به نسل در میان آنان تداوم یافته است. توشمال‌ها نوازندگان کرنا، سُرنا، و دهل‌اند که گاه به نواختن نی، کمانچه یا خواندن آواز نیز می‌پردازند. موسیقی بختیاری به چهار گروه تقسیم می‌شود: گروه اول موسیقی مجالس عروسی، دربردارندۀ انواع ترانه‌ها، برخی آوازها و موسیقی رقص‌هاست. گروه دوم موسیقی سوگ، که گاگِریوخوانی و مراسم کُتَل را دربرمیگیرد. گاگِریو نوعی آواز غمناک است که میان تک‌خوان و گروه به‌تناوب مبادله می‌شود. موسیقی مراسم کُتَل را آهنگ چپی (وارونه) است که با کرنا و دهل نواخته می‌شود. گروه سوم موسیقی کاراست که معروف‌ترین آوازهای آن عبارت‌اند از مَشکِ دوغ، برزگری، هُلَه‌هِی، و سرکوهی. گروه چهارم موسیقی حماسی است که شاهنامه‌خوانی یکی از نمونه‌های آن است. از سازهای متداول در سرزمین بختیاری، کرنا، سُرنا، نی، دهل، دایره، نقاره و کمانچه درخور ذکرند.