احمد دیوان بیگی شیرازی
احمد دیوان بیگی شیرازی (شیراز 1241ق - )
| احمد ديوان بيگی شیرازی | |
|---|---|
| زادروز |
شيراز 1241ق |
| درگذشت | پس از 1313ق |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | دولتمرد |
| شغل و تخصص های دیگر | تذکره‌نویس |
| دوره | قاجار |
| آثار | تذكره حدیقة‌الشعرا، اخباراليزد، تاريخ قاجاريه، نخبه المصيبات احمدی. |
| گروه مقاله | تاریخ ایران |
(نام اصلی: احمد بن ابوالحسن شیرازی، مشهور به دیوان بیگی؛ نیز: مشهور به ایشک آقاسی) از درویشان سلسلۀ نعمه‌اللهیه، که به شرح حال عرفا بسیار توجه داشته است. وقتی 9 ساله بود، پدرش، آقا ابوالحسن، فوت کرد و جد مادری‌اش آقا محمدعلی، سرپرستی‌اش را بر عهده گرفت. خاندانش از سادات و تجار مشهور شیراز بودند. او در زادگاهش بزرگ شد. دو سال به تحصیل علوم پرداخت و مدتی نیز در یزد و شیراز مشغول تجارت بود. گه‌گاه نیز به مطالعۀ حدیث و تاریخ و شعر می‌پرداخت. تا پیش از حرکت به هرات در 1277ق، کدخدای محلۀ میدان شاه شیراز بود و در آن هنگام با سلطان مراد میرزا حسام‌السلطنه، از شاهزادگان و رجال قاجار، همسفر شد و از شیراز به خراسان رفت.
در امور دیوانی مهارت داشت و در دستگاه حسام‌السلطنه، سمت ایشک آقاسی باشی (از مناصب دربار سلطنتی به معنای رئیس تشریفات یا دربار) گرفت و تا فوت حسام‌السلطنه با همین منصب در سفرهایش همراه وی بود. از 1260 تا 1279ق مشغول تذکرهنویسی شد، اما به علت اشتغال در امور دیوانی، مدت‌ها از تألیف تذکره بازماند. او سه سال رئیس عدلیه یزد شد و طی آن زمان، به تألیف کتاب اخبارالیزد پرداخت. در 1293ق در تهران و 1296ق در کرمانشاهان به تنظیم و تألیف تذکره مشغول بود. ابتدا شرح حال شاعران معاصر خود را نوشت، اما با تشویق حسینقلی خان سلطان (مؤلف تذکره مناقب حسامیه) و مطالعۀ آتشکده آذر، شرح حال شاعران متقدم و نیز شرح حال عرفا و علمای مذهبی را نیز به تذکره حدیقة‌الشعرا اضافه کرد.
عمده تألیفاتش: تذکره حدیقة‌الشعرا، اخبارالیزد، تاریخ قاجاریه، نخبةالمصیبات احمدی، و ذیل ریاض‌الجنه. کتابی نیز در مصائب اهل بیت نبوت دارد. مرگ او را پس از 1313ق تخمین زده‌اند.