استونی
اِسْتونی (Estonia)
| استونی | |
|---|---|
| نام فارسی | اِسْتونی |
| نام لاتین | Estonia |
| جمعیت | 1,340,122 نفر |
| موقعیت | اروپای شمالی |
| پایتخت | تالین، تارتو، پِرنو، ناروا، کوهتلا یرو |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | 29.6 |
| رشد سالانه (درصد) | 45,227 |
| شهرهای اصلی | جمهوری دموکراتیک چندحزبی |
| زبان | استونیایی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | تالین |
موقعیت. جمهوری استونی (ایستی[۱]) یکی از کشورهای سه‌گانۀ بالتیک است. این کشور در اروپای شمالی، ساحل شرقی دریای بالتیک و میان خلیج فنلاند در شمال، روسیه در شرق، لتونی (یا لاتویا) در جنوب، و دریای بالتیک در غرب قرار دارد. مساحت این کشور ۴۵,۲۲۷ کیلومتر مربع است و شهر تالین[۲] پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. استونی که کوچک‌ترین کشور بالتیک است، سرزمینی است هموار و مسطح که رودخانه‌ها و دریاچه‌های بسیاری در آن وجود دارد. کرانه‌های آن پست و مضرّس است و بریدگی‌ها و خورها و خلیجک‌های بسیاری در آن دیده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها خلیجک پِرنو[۳] و خلیجک تالین است. حدود ۲۵ درصد از اراضی این کشور را جنگل فرا گرفته و بلندترین نقطۀ آن تپۀ مونامگی[۴]، واقع در جنوب شرقی است که ارتفاع آن به ۳۱۸ متر می‌رسد. رودخانه‌های بسیاری در این کشور جریان دارند که رودهای پرنو (۱۳۰ کیلومتر)، کاساری[۵] (۹۷ کیلومتر)، و ناروا[۶] (۷۷ کیلومتر) مهم‌ترین آن‌ها هستند. کشور استونی را می‌توان کشور دریاچه‌ها نامید زیرا حدود ۱,۵۰۰ دریاچه، که باقی‌مانده‌هایی از عصر یخبندان زمان‌های بس دورند، در این کشور دیده می‌شود. دریاچۀ پیپوس[۷]، در مرز روسیه قرار دارد. درازای آن ۹۷ کیلومتر، پهنای آن ۵۰ کیلومتر، و مساحتش ۳,۶۰۰ کیلومتر مربع است. رودخانۀ ناروا، که از سرریزآب‌های شمالی دریاچۀ مذکور پدید می‌آید، رو به شمال جریان دارد و بخشی از مرز استونی و روسیه را تشکیل می‌دهد و به خلیج فنلاند می‌ریزد. دریاچۀ مزبور از جنوب به دریاچۀ پسکوف[۸] که مساحت آن ۷۱۰ کیلومتر مربع است، می‌پیوندد. دریاچۀ ورتس‌یرو[۹]، با مساحت ۲۴۶ کیلومتر مربع، در نواحی جنوبی کشور استونی جا دارد و سرریز آن، به نام رودخانۀ اِما[۱۰]، از شمال دریاچه شروع می‌شود و به دریاچۀ پیپوس می‌ریزد. طول کرانه‌های کشور استونی در دریای بالتیک ۱,۲۴۰ کیلومتر است و حدود ۸۰۰ جزیره در دوراب‌های ساحلی این کشور وجود دارد که بخشی از خاک کشور استونی محسوب می‌شوند و مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از سارِما[۱۱]، با مساحت ۲,۷۲۰ کیلومتر مربع؛ هیوما[۱۲]، با مساحت ۹۶۶ کیلومتر مربع؛ موهو[۱۳]، با مساحت ۲۰۷ کیلومتر مربع؛ و وُرمسی[۱۴]، با مساحت ۹۳ کیلومتر مربع. شهرهای مهم این کشور علاوه‌بر شهر تالین (پایتخت)، تارتو[۱۵]، پِرنو، ناروا، و کوهتلا یرو[۱۶] از دیگر شهرهای مهم استونی هستند. اقلیم استونی تحت تأثیر دریای بالتیک و اقیانوس اطلس معتدلِ متغیر است و بارندگی‌های فراوان آن گاه به جاری‌شدن سیل می‌انجامد. تابستان‌های آن خنک و مطبوع است و طول روشنایی روز در آغاز تابستان به ۲۱ ساعت می‌رسد و زمستان‌های آن اغلب با ریزش برف و یخبندان همراه است. میانگین دمای این کشور در دی‌ماه ۲.۵- درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه ۱۶.۳ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلی‌متر بالغ می‌شود.
اقتصاد. در میان جمهوری‌های پیشین اتحاد شوروی، استونی از نظر اقتصادی پررونق‌تر و مانند دیگر جمهوری‌های شوروی به بازار بزرگ و گسترده داخلی اتحاد شوروی وابسته بود. پس از فروپاشی شوروی، استونی نیز مانند دیگر کشورهای آزادشده ناگزیر شد در روابط اقتصادی خود تجدید نظر کند. این عمل با واکنش متقابل روسیه روبه‌رو شد و روسیه در صدور نفت و غلّه به این کشور کوچک محدودیت‌های بسیاری اعمال و از ورود کالاهای ساخت استونی جلوگیری کرد. یکی از برنامه‌های در دست اقدام دولت استونی واگذاری کارخانه‌ها و مراکز اقتصادی به بخش خصوصی و اجازۀ سرمایه‌گذاری به شرکت‌های بیگانه و تأسیس بانک سرمایه‌گذاری برای کمک به شرکت‌های خصوصی است. فعالیت‌های کشاورزی استونی بیشتر بر تولید گوشت و لبنیات متمرکز است و سیب‌زمینی، جو چاودار، جو دوسر، سبزیجات، و میوه از انواع تولیدات کشاورزی این کشورند. تولید حدود ۱.۵میلیون متر مکعب چوب و الوار نیز از منابع درآمد آن محسوب می‌شود. انواع سنگ‌های رُستی، نفت و گاز، تورب، فسفریت، سنگ‌آهن، دولومیت، و انواع فسفات ذخایر زیرزمینی استحصال‌شدۀ این کشورند. استونی کشوری صنعتی است و ماشین‌آلات، ابزارهای دقیق، منسوجات و پوشاک، مواد غذایی، فولاد، کاغذ، مواد شیمیایی، کود معدنی، ماشین‌های حفاری، و سیمان ازجمله فرآورده‌های صنعتی آن به‌شمار می‌آیند. این کشور از نظر ذخایر نفتی نیز سرزمینی غنی است و میزان ذخیرۀ آن که از شیلِ نفتی حاصل می‌شود به ۳,۹۷۲میلیون تن می‌رسد، ولی گاز مورد نیاز خود را از روسیه وارد می‌کند. ۹۲درصد از نیروی الکتریسیته که در استونی تولید می‌شود از سوخت نفت شیل به‌دست می‌آید.
حکومت و سیاست. به‌موجب قانون اساسی ۱۹۹۲، استونی کشور جمهوری دموکراتیک چندحزبی است. مجلس قانون‌گذاری آن، که ریگیکوگو نام دارد، از ۱۰۱ نماینده تشکیل می‌شود که هر چهار سال یک‌بار با آرای عمومی انتخاب می‌شوند. رئیس‌جمهور استونی را نمایندگان مجلس مذکور برای یک دورۀ پنج‌ساله برمی‌گزینند و رهبر حزب اکثریت سمت اجرایی نخست‌وزیری را برعهده می‌گیرد.
مردم و تاریخ. جمعیت استونی ۱,۳۴۰,۱۲۲ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۲۹.۶ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. حدود ۶۸ درصد از مردم آن استونیایی‌اند و اکثر آنان از آیین مسیح پیروی می‌کنند. ۶۹ درصد از مردم این کشور شهرنشین‌اند و زبان رسمی آنان استونیایی است. میانگین امید به زندگی در این کشور ۷۰ سال است و ۹۹ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. اِست‌ها، نیاکان استونیایی‌های امروزی بودند که از پیش از میلاد مسیح در این سرزمین می‌زیستند. ژرمن‌ها در اوایل قرن ۱۳م به استونی وارد شدند و ضمن اشاعۀ آیین مسیح، نواحی جنوبی و بیشتر جزایر آن را تصرف کردند. سوئدی‌ها در قرن ۱۶ بر این سرزمین استیلا یافتند و در قرن ۱۷ به تصرف لهستان درآمد. پطر کبیر در آغاز قرن ۱۸ استونی و دیگر کشورهای بالتیک را ضمیمۀ روسیه کرد. با وقوع انقلاب اکتبر، استونی صحنۀ نبردهای داخلی شد و مردم این کشور برای رهایی از استیلای روسیه و تشکیل دولتی مستقل در این کشور تلاش فراوان کردند. معاهدۀ ۱۹۱۸ بین آلمان و روسیۀ انقلابی، استقلال استونی را تأیید کرد و در ۱۹۱۹ جمهوری دموکراتیک استونی تأسیس شد. براساس پروتکل محرمانه‌ای که در ۱۹۳۹ بین آلمان نازی و اتحاد جماهیر شوروی به امضا رسید، استونی و دیگر کشورهای بالتیک بار دیگر ضمیمۀ کشور شوروی شدند و استونی جزء یکی از جمهوری‌های تشکیل‌دهندۀ اتحاد جماهیر قرار گرفت. با حملۀ آلمان به اتحاد شوروی، استونی در ۱۹۴۱ به تصرف آلمان درآمد؛ در ۱۹۴۴ ارتش سرخ آن را باز پس گرفت و دوباره آن را به پشت پردۀ آهنین برد. از ۱۹۸۹ تلاش‌هایی برای کسب استقلال مجدد در استونی آغاز شد و طی انتخابات آزاد مارس ۱۹۹۰، دولت جدید استونی به کسب استقلال کشور مزبور مصمم شد و همه‌پرسی مارس ۱۹۹۱ بر آن مهر تأیید زد. این کشور در اوت ۱۹۹۱ اعلام استقلال کرد و در ۶ سپتامبر همان سال اتحاد جماهیر شوروی آن را به رسمیت شناخت. استونی در ۱۹۹۱ به عضویت سازمان ملل متحد درآمد، اما تاکنون، مانند دیگر کشورهای بالتیک، از پیوستن به جامعۀ کشورهای مستقل مشترک‌المنافع خودداری کرده است.