بهرام آریانا
بهرام آریانا (تهران ۱۲۸۵ – پاریس ۱۳۶۴ش)
(با نام اصلی: حسین معتمدی منوچهری تنکابنی) از سران رجال سیاسی و نظامی ایران در دورۀ محمدرضا شاه پهلوی، فرزند صدرالدین. مادرش گرجی و پدرش از اهالی ثلاث تنکابن بود. او ارتشبد نیروی زمینی شاهنشاهی و فرمانده‌اش (از ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۷ش)، و پس از آن (از ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۸ش) نیز رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران بود.
تحصیلات نظامی را در مدرسۀ نظام در تهران به پایان رساند. سپس در ۱۳۰۱ش برای طی یک دورۀ عالی نظامی به پاریس رفت. پس از بازگشت، به ادامه تحصیل در دانشکدۀ نظامی ایران پرداخت و موفق به اخذ مدرک دکترای حقوق بین‌الملل از دانشگاهی در فرانسه شد. در ۱۳۰۸ش، در دانشکدۀ افسری به تدریس پرداخت. آریانا به ناپلئون بناپارت علاقۀ بسیار داشت و از حرکات او تقلید می‌کرد. به همین علت، هم‌کلاسی‌هایش در دانشکدۀ افسری به او «حسین ناپلئون» می‌گفتند. در واقعۀ مهم کودتای ۲۸ مرداد 1332 و سرکوب عشایر فارس، او نقش بسیار پررنگ و تاثیرگذاری داشت. شاه در اسفند 1341، او را با عنوان فرمانده نیروهای جنوب به شیراز فرستاد تا به سرکوب عشایر جنوب بپردازد. آریانا در سرکوب قیام عشایر و مردم فارس از هیچ سبعیت و درنده خویی دریغ نکرد. آریانا پس از سرکوب شورش عشایر جنوب در ۱۳۴۲ و نشر کتابچه‌ای در این خصوص در ۱۳۴۳، درجۀ ارتشبدی دریافت کرد و رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران پهلوی دوم شد. پس از کودتای ۲۸ مرداد، او با درجۀ سرلشگری فرمانده نیروی زمینی و سپس با درجۀ سپهبدی، ژنرال آجودان شاه شد. در ۱۳۴۷، انجمن فرهنگ ارتش را برای جایگزینی واژه‌های بیگانه و عربی با واژه‌های فارسی تأسیس کرد.
بهرام آریانا در کودتای سپهبد زاهدی علیه دولت دکتر مصدق حضور داشته و در منزل زاهدی، جلساتی را تشکیل می‌داده‌اند. در واقع، سرتیپ آریانا- فرمانده لشگر گارد شاهنشاهی- و سرلشگر ارفع- رئیس ستاد ارتش- از گردانندگان اصلی توطئه کودتا علیه مصدق بوده‌اند. او که یک ملی‌گرای افراطی بود، در 1328ش نامش را به بهرام آریانا تغییر داد. از ۱۳۴۶ش، و با مطرح شدن شایعاتی مبنی بر احتمال کودتای او علیه شاه، در نهایت آریانا در اردیبهشت 1348ش از ارتش کنار گذاشته شد و به فرانسه رفت. در جریان انقلاب اسلامی در ایران حضور داشت، اما توانست بگریزد و از طریق ترکیه خودش را به فرانسه برساند. او کتاب ناپلئون و خاور زمین را به زبان فرانسه نوشته است.
بهرام آریانا سرانجام در 31 خرداد ۱۳۶۴، در ۷۹ سالگی، پس از یک دوره بیماری در بیمارستانی ارتشی در پاریس درگذشت.