خالقی، روح الله (کرمان ۱۲۸۵ـ سالزبورگ ۱۳۴۳ش)

روح الله خالقی;
زادروز	کرمان ۱۲۸۵ش;
درگذشت	سالزبورگ ۱۳۴۳ش
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	آهنگ ساز، رهبر ارکستر
شغل و تخصص های دیگر	مولف، مدرس
آثار	سرگذشت موسیقی ایران، نظری به موسیقی، هماهنگی موسیقی (۱۳۲۰)
گروه مقاله	موسیقی
خویشاوندان سرشناس	گلنوش خالقی (دختر)

خالقی، روح‌الله (کرمان ۱۲۸۵ـ سالزبورگ ۱۳۴۳ش)

آهنگ‌ساز ایرانی، رهبر ارکستر، مؤلف، مدّرس، و بنیادگذار نهادهای آموزشی در موسیقی ایران. سنت موسیقی زمان خود را در محضر میرزا رحیم‌خان کمانچه‌کش و سپس رضا محجوبی فرا گرفت. در ۱۳۰۲ با علینقی وزیری و مدرسۀ موسیقی او آشنا شد و نزد وزیری تمام‌وقت به تحصیل موسیقی پرداخت؛ در هنرستان موسیقی، که تا ۱۳۱۳ زیر نظر وزیری اداره می‌شد، تدریس تئوری موسیقی و سلفژ را بر عهده گرفت. خدمات اداری او از سِمَت منشی مخصوص علی‌اصغر حکمت، وزیر معارف وقت، تا سمت‌های متعدد در وزارت فرهنگ و سپس ادارۀ کل هنرهای زیبای کشور و رادیو تهران متغیر بود. بعد از هفت سال دوری از امور اداری مربوط به موسیقی (۱۳۱۳ـ۱۳۲۰)، با منصوب شدن مجدد علینقی وزیری به ریاست کل ادارۀ موسیقی کشور، دوباره به فعالیت‌های هنری اجتماعی پرداخت و تا زمان مرگش حضوری پرکار و مقتدر در جریان موسیقی ایرانی داشت. ازجمله فعالیت‌‌های اوست: سردبیری و سرپرستی دورۀ دوم مجلۀ موسیقی (۱۳۲۰ـ۱۳۲۴) و نشریه چنگ، تأسیس انجمن و ارکستر موسیقی ملی (۱۳۲۳ـ۱۳۲۷)، برگزاری برنامه‌ها و کنسرت‌های بسیار در داخل و خارج از تهران، تدریس مداوم موسیقی، تنظیم آثار درویش‌خان و عارف و شیدا و ... برای ارکستر بزرگ، اجرای مجدد آثار علینقی وزیری، ساخت آثار متعدد در فرم‌های گوناگون و اجرای آن‌ها، تأسیس و سرپرستی هنرستان موسیقی ملی (۱۳۲۸ـ۱۳۳۸)، سفرهای فرهنگی به رومانی، مجارستان، شوروی و هندوستان (۱۳۳۵ـ۱۳۴۲) و تحقیق دربارۀ موسیقی کلاسیک هند، نگارش مقالات بسیار برای مجله موزیک ایران، مجلۀ موسیقی، موسیقی رادیو ایران، و تألیف پنج جلد کتاب، که تا سال‌ها جزو مراجع درسی و تحقیقی بودند؛ رهبری ارکستر، عضویت در شوراهای متعدد موسیقی در رادیو، تهیۀ دو دوره برنامۀ رادیویی با نام «ساز و سخن» (۱۳۳۵) با همکاری نصرالله زرین‌پنجه، و یادی از هنرمندان (۱۳۳۷ـ۱۳۳۸) با هدف معرفی موسیقی و موسیقی‌دانان و دستگاه‌های موسیقی ایرانی، سردبیری مجلۀ پیام نوین، (۱۳۳۷ـ۱۳۴۳)، همکاری با محققان دانشگاهی خارج از کشور، ازجمله الازونیس، در زمینۀ موسیقی ایرانی (۱۹۶۲)، ساخت موسیقی برای فیلم طوفان زندگی، اثر علی دریابیگی و با شرکت ارکستر انجمن موسیقی ملی و غلامحسین بنان (۱۳۲۷)، مشارکت در تألیف و تصحیح چهار جلد کتاب آموزش ویولن و دو جلد آموزش تار و سه‌تار در برنامۀ درسی هنرستان موسیقی ملی، تشکیل اولین ارکستر سازهای ملی متشکل از سازهایی مثل تار و کمانچه و قانون که تا آن زمان در فراموشی مانده بودند (۱۳۳۸) و راهنمایی‌های فنی و هنری به هنرجویان و هنرمندان جوان. بخشی از آثار موسیقیایی روح‌الله خالقی تداعی‌کنندۀ موسیقی ردیف و موسیقی‌های نواحی ایران، و بخشی دیگر تحول‌یافته بر اساس الگوهای پیشنهادی استادش، علینقی وزیری، در نحوۀ جمله‌بندی، فواصل، سازگزینی (ارکستراسیون) و تلفیق کلام با نغمه است. از تألیفات اوست: سرگذشت موسیقی ایران، نظری به موسیقی، هماهنگی موسیقی (۱۳۲۰)، و تعدادی مقاله و یادداشت.