ریگان، شهرستان

ریگان، شهرستان (County) Rigan

ریگان، شهرستان
کشور	ایران
استان	کرمان
بخش	بخش‌‌های مرکزی و رحمت‌آباد
جمعیت	88,410نفر (1395ش)
موقعیت	مناطق شرقی استان کرمان
نوع اقلیم	گرم و خشک
ارتفاع از سطح دریا	حدود 590متر (مرکز شهرستان)
تولیدات و صنایع مهم	خرما، گیاهان علوفه‌ای، دانه‌های روغنی و حبوبات و غلات
برخی بناهای مهم	مقبرۀ شه خورشید
نام لاتین	Rigan
شهر ها و آبادی های مهم	شهر محمدآباد

بقایای مقبرۀ شه خورشید در شهرستان ریگان

واقع در مناطق شرقی استان کرمان، به مرکزیت اداری شهر محمدآباد. این کلمه از واژۀ ریگ (سنگریزه) به‌علاوۀ پسوند «ان» ساخته شده و به معنای ریگزار و شن‌زار است. ریگان از شهرهای دورۀ اشکانی بوده که در مسیر جادۀ ابریشم قرار داشته است. این شهر تا سده‌های میانی دورۀ اسلامی همچنان پررونق بوده و از دورۀ تیموریان رو به ویرانی نهاده است. هم‌اکنون آثار خرابه‌های شهر تاریخی ریگان در ۵کیلومتری جنوب‌ غربی محمدآباد بر جا مانده است. در تاریخ معاصر ایران و در اولین تقسیمات کشوری دورۀ رضاشاه ریگان از دهستان‌های شهرستان‌ بم‌ در استان‌ هشتم‌ بود. در تقسیمات بعدی به بخش ارتقاء یافت. در ماه‌های آغازین سال 1386ش روستای محمدآباد، مرکز بخش ریگان، به شهر ارتقاء یافت و در اواخر همان سال، بنابر مصوبۀ هیأت وزیران در جلسۀ 18 آذر 1386ش، شهرستان ریگان متشکل از دو بخش مرکزی و گنبکی و پنج دهستان به مرکزیت اداری شهر محمدآباد تشکیل شد. در اواخر سال 1391ش، روستای محمدآباد گنبکی، مرکز بخش گنبکی، پس از ادغام با روستاهای بهترآباد، جنت‌آباد، حسن‌آباد گنبکی، گلزار، دولت‌آباد، عباس‌آباد و علی‌آباد از توابع همین بخش به شهر تبدیل و به عنوان شهر گنبکی شناخته شد. در اوائل سال 1402ش با تغییر نام بخش گنبکی به مرکزی و انتزاع آن از شهرستان ریگان، یک شهرستان به نام گنبکی از ترکیب ۲ بخش ناصریه و مرکزی ایجاد گردید.

در حال حاضر، شهرستان ریگان متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان و 3 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های ریگان و پشت ریگ، و شهرهای محمدآباد و عباس‌آباد سردار به مرکزیت شهر محمدآباد)، و بخش رحمت‌آباد (مشتمل بر دهستان‌های سعدآباد و گاوکان، به مرکزیت شهر رحمت‌آباد). دو روستای رحمت‌آباد و عباس‌آباد سردار در سال 1400ش به شهر ارتقاء یافته‌اند. در سرشماری سراسری سال 1395ش و پیش از ایجاد شهرستان گنبکی، جمعیت شهرستان ریگان 88,410نفر و از این مقدار بیش از 30درصد شهرنشین و حدود 70درصد روستانشین و کپرنشین بوده‌اند. پیش از انتزاع بخش گنبکی از ریگان، این شهرستان مشتمل بر بیش از 230 روستای مسکونی بوده است. برآورد می‌شود که جمعیت کنونی شهرستان ریگان بیش از 62هزار نفر باشد. این شهرستان در شرق با شهرستان ایرانشهر (در استان سیستان و بلوچستان)، در جنوب شرقی با شهرستان دلگان (استان سیستان و بلوچستان)، در جنوب غربی با شهرستان جازموریان، در غرب با شهرستان گنبکی، و در شمال با شهرستان فهرج محدود شده است.

شهرستان ریگان در دشتی بیابانی و گسترده در حوضۀ آبریز جزموریان با ارتفاع حدود 590متر در مرکز آن واقع شده است. آب و هوای شهرستان گرم و خشک، از نظر بارندگی جزو مناطق خشک و از حیث آب‌های زیرزمینی نسبتاً غنی است. شغل بیشتر مردم شهرستان کشاورزی و مهم‌ترین محصولات آنها خرما، گیاهان علوفه‌ای، دانه‌های روغنی و حبوبات و غلات است. از لحاظ پوشش گیاهی شهرستان ریگان دارای جنگل‌های متعدد طبیعی بوده که به دلیل خشکسالی، در معرض باد ۱۲۰ روزۀ سیستان بودن و عدم رسیدگی، تا حدود زیادی خسارت دیده و اکنون به جنگل‌های کهور محدود شده‌اند. آب کشاورزی شهرستان از طریق تعداد زیادی چاه عمیق و نیمه‌عمیق، قنات و چشمه‌سار تأمین می‌شود. مردم شهرستان ریگان ترکیبی از اقوام بلوچ و فارس و پیروان شیعۀ دوازده‌امامی، اهل سنت و اقلیت شیعۀ اسماعیلی است. در میان روستاییان شهرستان بافت و تولید مصنوعات حصیری رونق دارد.

از میان ده‌ها محوطه و اثر تاریخی شهرستان ریگان، تنها مقبرۀ شه خورشید (در روستای گزان خواست، بخش مرکزی شهرستان) مربوط به سدهٔ ۸ق به ثبت ملی رسیده است.

---