عملیات کندور
عملیات کندور (Operation Condor)
(یا: عملیات کرکس) مجموعه‌ای از اقداماتی چون جاسوسی، ترور، آدم‌ربایی و شکنجه‌ی مخالفان در کشورهای امریکای_لاتین، از دوره‌ی جنگ_سرد و از اواسط دهه‌ی 1970 میلادی، با سیاست‌گذاری یا حمایت‌های نهادهای اطلاعاتی و امنیتی امریکا. این برنامه پس از یک سری کودتای دولتی توسط گروه‌های نظامی درجه‌ی اول در دهه‌ی ۱۹۷۰ توسعه یافت. شش دیکتاتور نظامی آمریکای لاتین در شیلی، برزیل، آرژانیتن، اروگوئه، پاراگوئه و بولیوی که به تایید آسوشیتدپرس[۱][1] مورد حمایت ایالات متحده قرار داشتند، شبکه‌ای پنهانی از نیروهای امنیتی خود را برای ربودن مخالفان سیاسی و سربه‌نیست کردن آنها به کار گرفتند. بیشتر از 100 نفر طی این سال‌ها هدف این عملیات قرار گرفتند. دلیل اصلی حمایت آمریکا از این عملیات در دهه‌های جنگ سرد، بیم وقوع انقلاب‌های مارکسیستی در کشورهای آمریکای لاتین بود.
تاریخچه
با شروع جنگ سرد، واشنگتن آموزه‌ی تازه‌ای (موسوم به "امنیت ملی") را پروراند. موج تاثیرات انقلاب کوبا (۱۹۵۹)، توسعه‌ی گردان‌های چریکی مارکسیست (مشخصا در سالوادور و کلمبیا)، ایمان آزادی‌بخش مذهبی، آزمون "گذار شیلیائی به سوی سوسیالیسم" (1973- 1975) یا قیام ساندینیستی (پیروان اوگوستو ساندينو[۲]) در ”نیکاراگوئه“ (۱۹۷۹) و نهایتا شکل‌گیری حکومت‌های کمونیستی در اکثر کشورهای امریکای لاتین، مجموعه عواملی بودند که امریکا را بر مداخلات پنهانی در این کشورها مصمم‌تر کرد. کارزارهای رسانه‌ای به قصد برهم زدن ثبات کشورها، تأمین هزینه‌ی فعالیت‌های مخالفان، فشارهای اقتصادی، رخنه در نیروهای مسلح، پشتیبانی از گروه‌های شبه‌نظامی ضد انقلاب و حمایت از کودتاهایی که منطقه را به آتش و خون کشیدند، از جمله‌ی این اقدامات بود. از سوی دیگر ایالات متحده صدها افسر آمریکای لاتین را در"مدرسه‌ی کشورهای قاره آمریکا" آموزش داد. مأموران و وسائلی (چون دستگاه‌های مخابراتی و راهنمای بازجوئی) را در خدمت عملیات کندور گذاشته بودند تا مجموعه‌ای فراملیتی از دیکتاتوری‌ها را به وجود بیاورند که هدفش به دام انداختن، شکنجه و اعدام مخالفان در سراسر جهان بود. اولین بار پینوشه[۳][3]، دیکتاتور شیلی، طرح آن را در سال 1975 میلادی کلید زد و به زودی آن‌قدر گسترش یافت که مأموران پینوشه موفق به قتل سفیر سابق شیلی در واشنگتن و همسر دستیار آمریکاییِ او گردیدند. برخی از مخالفان تبعیدی حتی در اروپا گرفتار عاملان کرکس شدند. اطلاعات مربوط به این عملیات که در سال 1976 میلادی توسط اف‌بی‌آی تهیه شده، سال‌ها بعد، در دوره‌ی ریاست جمهوری ریگان[۴][4] از طبقه‌بندی محرمانه خارج شد. طی سال‌های اخیر دادگاه‌هایی برای رسیدگی به جرائم عوامل این عملیات برگزار شده است.
از جمله‌ی اقدامات امریکا که در راستای عملیات کرکس در کشورهای امریکای لاتین صورت گرفته به این موارد، به صورت گذرا می‌توان اشاره کرد:
آرژانتین (1967 تا 1983)
در نتیجه‌ی کودتای نیروهای مسلح آرژانتین که با حمایت دولت آمریکا اجرا شد، حکومتی بر پایه‌ی ترور بر سر کار آمد که از جمله‌ی نتایج آن، ناپدید شدن حدود 30هزار نفر از مردم آرژانتین و افزایش شدید بدهی ملی این کشور بود.
ال سالوادور (1980 تا 1992)
سازمان سیا نقشی اساسی در ایجاد سازمان‌های امنیتی در السالوادور ایفا کرد که نتیجه‌ی آن پدید آمدن گروه‌های شبه‌نظامی در این کشور بود. در جریان جنگ داخلی السالوادور، آمریکا بیشتر از 5 میلیارد دلار کمک خارجی به حکومت‌های متوالی این کشور اهدا کرد. در نتیجه‌ی این جنگ 75هزار نفر کشته و 8هزار نفر ناپدید شدند.
هندوراس (2009)
سربازان تعلیم‌یافته از مدرسه‌ی قاره‌ی آمریکا دولت قانونی مانوئل زلایا[۵] را سرنگون کردند. با وجود اقدامات سرکوب‌گرانه‌ی کودتاچیان علیه طرفداران زلایا، دولت آمریکا از این که این براندازی را کودتای نظامی بخواند، خودداری کرد. آمریکائی‌ها همچنین تلاش‌ها برای برقراری مجدد دموکراسی در هندوراس را تضعیف کردند.
کلمبیا (1999)
کنگره‌ی آمریکا کمک خارجی 1.3میلیارد دلاری را برای تقویت ارتش و پلیس کلمبیا تصویب کرد. با مشورت آمریکا، ارتش و نیروهای شبه‌نظامی کلمبیا سیاست زمین سوخته را در پیش گرفتند و بیش از یک میلیون کشاورز را از مناطق روستایی بیرون راندند.
شیلی (1973)
ژنرال پینوشه با حمایت سیا و دولت آمریکا، کودتایی را علیه سالوادور آلنده[۶][6]، رئیس‌جمهور شیلی، سازمان‌دهی کرد. نتیجه‌ی کودتا کشته شدن آلنده و ایجاد دیکتاتوری‌ای در این کشور بود که افراد بسیاری را ترور و اعدام کرد.
ونزوئلا (2002 تا 2004)
در آوریل 2002، با حمایت دولت ایالات متحده کودتایی علیه هوگو چاوز[۷][7]، رئیس‌جمهور قانونی ونزوئلا، به‌وقوع پیوست. در جریان این کودتا، هوگو چاوز بازداشت و به جزیرهای در اطراف کشور برده شد و دولت وی نیز سقوط کرد، اما حضور گسترده‌ی مردم و ارتش وفادار به او باعث شد تا دو روز بعد در 14 آوریل همان سال دولت کودتا سرنگون شود و به این ترتیب هوگو چاوز به قدرت بازگشت. با این وجود اقدامات آمریکا برای بی‌ثبات‌سازی ونزوئلا ادامه یافت. "بنیاد اعانه‌ی ملی برای دموکراسی"، که به کنگره‌ی آمریکا وابسته است، یک میلیون دلار برای گروه‌های مخالف دولت ونزوئلا ارسال کرد.
اروگوئه (1976)
در 24 ژوئیه‌ی این سال، در جریان عملیات کندور، 24 پناهنده‌ی سیاسی از شیلی و اروگوئه که نام آنها در اسناد سیا مشاهده می‌شد، ربوده و شکنجه شدند.
منابع