آتروپاتس

آتْروپاتِس (Atropates)
(به اوستایی احتمالاً: آتِرِه‌پاته) به‌معنای مورد حمایت آتش، نام یونانی آخرین ساتراپ سرزمین ماد در روزگار هخامنشیان و نخستین فرمانروای مستقل ایرانی در زمان جانشینان اسکندر مقدونی. آتروپاتس در آخرین نبرد داریوش هخامنشی سوم با اسکندر مقدونی، در گوگمل (۳۳۱پ‌م) فرمانده بخشی از سپاه هخامنشی بود. پس از فروپاشی حکومت هخامنشیان، وی نیز از فرمانروایی ناحیۀ ماد برکنار شد. اما پس از چندی به اسکندر پیوست و از سوی او به حکومت ماد منصوب شد. پس از مرگ اسکندر ناحیۀ شمال غربی ماد در اختیار آتروپاتس قرار گرفت و در آن‌جا اعلام استقلال کرد. این بخش از سرزمین ماد در یونانی آتْروپاتِنِه، در فارسی میانه آتورپاتَکان و بعد آدوربادَگان، و در فارسی‌ نو آذربایجان نامیده شد. این ناحیه، نخستین بخش از قلمرو هخامنشیان بود که پس از اسکندر استقلال خود را بازیافت. پس از آن، تعداد زیادی از مغان و پیروان آیین زردشت به این ناحیه رفته، آتش مقدس را از ری بدان‌جا بردند. جانشینان آتروپاتس در روزگار سلوکیان تا اواسط عصر اشکانی در این ناحیه به استقلال حکومت کردند و از آن پس، تا آغاز روی کار آمدن ساسانیان، تابع حکومت اشکانی بودند.