امیرکبیر، خیابان
امیرکبیر، خیابان
خیابانی در تهران، حد فاصل میدان توپخانه تا سه‌راه امین‌حضور. در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار، نام آن تا پامنار، خیابان پشت خندق و از آن‌جا به بعد شمیران بود و دروازه‌ای آجری با جِرزهای کاشی‌کاری‌شده در میدان توپخانه داشت. از خیابان‌های مهم تهران قدیم بود و بسیاری از نشانه‌های تمدن جدید و تجدد نخستین‌بار در آن‌جا نمودار شد. با احداث کارخانۀ چراغ‌گاز در ۱۲۹۶ق، خیابان چراغ‌گاز نام گرفت. در ۱۳۰۸ق کارخانۀ چراغ‌برق، جای کارخانۀ چراغ‌گاز را گرفت و نام خیابان را به چراغ‌برق تغییر داد. اولین نظمیۀ تهران، هم‌زمان با تأسیس کارخانۀ چراغ‌گاز، در آن‌جا برپا شد. خیابان چراغ‌برق مرکز شهر و محل استقرار وسایل حمل‌ونقل (گاری‌خانه‌ها، درشکه و کالسکه‌خانه‌ها، اولین گاراژهای اتومبیل‌های سواری و کامیون) و اولین کمپانی‌های فروش اتومبیل بود. یکی از خطوط واگن اسبی نیز از آن‌جا می‌گذشت. گاراژهای اولیه بعدها تبدیل به پایانه‌های اتوبوس‌های مسافربری شدند که در دهۀ ۱۳۵۰ش، با تشکیل شرکت‌های مسافربری، برچیده شدند. این خیابان امروز نیز مرکز فروش ابزار و لوازم وسایل حمل‌ونقل است. موزۀ هنرهای تزیینی (۱۳۱۴ق) و اولین سالن عمومی سینما (۱۳۲۳ق) در خیابان امیرکبیر تأسیس شدند. یکی از نخستین داروخانه‌های مدرن شهر تهران نیز در خیابان چراغ‌برق بود. بازار پامنار، که بعدها به خیابان تبدیل شد، از خیابان چراغ‌برق منشعب می‌شد. در این خیابان قهوه‌خانۀ مشهوری به نام زرگرآباد بود که در حیاط بزرگ و پردرخت آن سکو زده بودند و بر روی آن تغزیه و نمایش‌های روحوضی اجرا می‌شد. قهوه‌خانۀ زرگرآباد محل تفریح و سرگرمی مردم بود و چندی پس از ورود سینماتوگراف به ایران، در آن‌جا سالن سینما دایر شد. یکی از اولین مدرسه‌های دخترانۀ دورۀ قاجار با نام انتصاریه در حدود قهوه‌خانۀ زرگرآباد تأسیس شده بود. مهمانخانۀ امیرکبیر، از زمان تأسیس در دورۀ رضا شاه پهلوی، تا اواخر دورۀ محمدرضا شاه، محل اقامت اختصاصی جهانگردان خارجی بود. دفتر روزنامۀ کیهان در ابتدای تأسیس در ساختمانی در خیابان چراغ‌برق بود که درگذشته به وثوق‌الدوله تعلق داشت، دفتر روزنامۀ کار نیز در همان خیابان بود. در ۱۳۲۷ش، در صدمین سالگرد قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر، به پاس خدمات او، خیابان امیرکبیر نام‌گذاری شد.
خیابان امیرکبیر و معابر فرعی آن هم‌اکنون مرکز اصلی فروش لوازم یدکی خودرو، ماشین‌های حمل و نقل سنگین و ماشین‌آلات است.