باغ صاحب آباد
باغ صاحب‌آباد
باغی از دورۀ ایلخانان مغول در ساحل شمالی مهران‌رود تبریز و ساختۀ شمس‌الدین محمد جوینی وزیر هولاکوخان بود. پس از او مقر حاکمان و امیران و شاهان شد. اوزون حسن آق‌قویونلو در آن‌جا اقامت داشت و در میدان جلو آن معروف به میدان صاحب‌آباد، از سپاهیان خود سان می‌دید. در آن میدان، او مجموعه بناهایی ساخته بود شامل مسجدی از آجر و سنگ مرمر و کاشی معرق معروف به مسجد حسن پادشاه، عمارت سلطنتی، بیمارستان، و مدرسه‌ای که، به‌سبب شهرت او به ابونصر، نصریه نامیده می‌شدند. پسر او سلطان یعقوب کاخ مشهور هشت‌بهشت را در باغ صاحب‌آباد بنا کرد. در دورۀ صفوی، شاه‌طهماسب اول مسجد سلطنتی خود را در شرق میدان ساخت و با هجوم عثمانی‌ها در ۱۰۴۵ق و زلزلۀ سال ۱۱۹۳ق ویران و در ۱۲۰۸ق بازسازی شد. امروزه در محل آن بقعه‌ای بزرگ و دو طبقۀ معروف به بقعه یا مقام صاحب‌الامر قرار دارد که دارای یک گنبد، دو مناره، طاقی مرمرین از مسجد دورۀ شاه‌طهماسب با حجاری‌های گل و بته است و مدرسه اکبریه نیز نامیده می‌شود. در دورۀ حکمرانی عباس میرزا نایب‌السلطنه در تبریز، مسجد دیگری معروف به مسجد ولیعهد یا مسجد شاهزاده در میدان صاحب‌آباد بنا شد که امروز مسجد شهدا نام گرفته است. از ابتدای دورۀ ناصرالدین‌شاه قاجار میدان صاحب‌آباد به میدان سبزی و تره‌بار و خواروبار تبدیل شد و سپس بر‌اثر واقعه‌ای که از طرف مردم معجزه تلقی شد، به میدان صاحب‌الامر یا میدان صاحب‌الزمان شهرت یافت. به موجب کتیبه‌ای که در یکی از اتاق‌های مرمر زیبای مسجد سلطنتی دورۀ صفوی باقی است، در آن سال به واسطه این واقعه مردم از پرداخت عوارض و مالیات معاف شده بودند. سید علی‌محمد باب در ۱۲۶۶ق در میدان صاحب‌الزمان و در مقابل جبه‌خانه یا سربازخانۀ قدیم به دار آویخته شد. به این ترتیب احتمالاً کاخ هشت‌بهشت در دورۀ قاجار به سربازخانه تبدیل شده بود. به نوشتۀ مینورسکی در دورۀ پهلوی در محل آن بانک‌های ملی و رهنی و ساختمان ادارۀ دارایی احداث شده بود. به نوشتۀ احمد کسروی در دهۀ ۱۳۲۰، در آن محل اداره‌های شهربانی و عدلیه تبریز قرار داشتند. میدان سبزی و تره‌بار و خواروبار صاحب‌الامر که در منابع تاریخی میدان قورخانه نیز نامیده شده، در انتهای خیابان دارایی و به میدان شهدا معروف است.