بقعه شیخ جبرئیل کلخوران
| کشور | ایران |
|---|---|
| استان | اردبیل |
| موقعیت | روستای شیخ کلخوران، 3 کیلومتری اردبیل |
| کاربری | آرامگاه |
| مشخصات معماری | گنبدخانه و گنبد آجری با متعلقات بقعه (چون رواق، ایوان‌ها، ایوانچه‌ها، و طاق‌نماها) |
| زمان ساخت | دورۀ صفوی |
بُقعۀ شیخ جبرئیل کَلْخوران (اردبیل)
آرامگاه شیخ امین‌الدین جبرئیل ـ پدر شیخ صفی و جدّ سلاطین صفوی، و بنابر قول رایج در زمان صفویان، از نوادگان امامزاده حمزه، فرزند امام موسی کاظم (ع)، در روستای شیخ کلخوران، سه کیلومتری اردبیل. تاریخ بنای اولیۀ بقعه مشخص نیست، و آن را از بناهای دورۀ صفوی یا پیش از آن می‌دانند. براساس منابع موجود، شیخ اَبْدال، متولّی بقعه، در دورۀ شاه‌عباس اول گنبد آن را کاشی‌کاری کرده است. کتیبه‌های بنا نشان می‌دهد که بنا در نیمۀ اول قرن ۱۲ق مرمت شده است.
این بنا در محوطه‌ای مشجر قرار دارد. گنبدخانۀ آجری و رواق، از مهم‌ترین فضاهای آن به‌شمار می‌روند؛ ایوان‌ها، ایوانچه‌ها، و طاق‌نماهای گردِ بنا، به محوطۀ بیرون آن رو کرده‌اند. گنبدخانه، گنبدی دوپوش بر فراز خود دارد. پوش زیرین، تزیینات مقرنس گچی و نقاشی روی گچ داشته، و پوش خارجی از کاشی‌های فیروزه‌ای و طلایی پوشیده بوده است. در دورۀ اخیر، گنبد خارجی و تزیینات پوش داخلی گنبد آسیب دیده‌اند؛ در دهه‌های گذشته پوش خارجی گنبد به‌‌صورت آجری و بی‌تزیین، و مقرنس زیر گنبد بازسازی شده‌اند، لیکن بسیاری از نقاشی‌های این مقرنس از میان رفته‌اند.