آزادی بحث و تحقیق

آزادی بحث و تحقیق (academic freedom)
آزادی معلمان و محققان، به‌ویژه استادان و پژوهشگران دانشگاه‌ها، در تدریس، تحقیق، و بیان اندیشه‌های خود، بی آن‌که از سوی سازمانی که تابع آن‌اند مورد تعرض یا تحت فشار قرار گیرند. در کشورهایی با حکومت دموکراسی، بحث و تحقیق در شمار حقوق مدنی است، گرچه عملاً، در بسیاری از موارد، این حقوق رعایت نمی‌شود. پذیرش آزادی بحث و تحقیق بر این اصل مبتنی است که وسیله‌ای برای توسعۀ دانش انسانی است، نه وسیله‌ای برای القای عقاید رسمی دینی یا سیاسی؛ و همچنین بر این باور مبتنی است که تحقیق، اگر بدون نگرانی از نتایج آن به عمل آید، حقیقت را بهتر آشکار می‌کند. فکر تحقیق آزادانه، ابتدا در عصر روشنگری (قرن ۱۸م) در اروپا، و در برابر فشارهای کلیسا، مطرح شد و نویسندگانی چون جان لاک، تامس هابز، جان بنتام، چارلز داروین و هربرت اسپنسر درباره آن سخن گفتند و از آن دفاع کردند. در قرن‌های ۱۸ و ۱۹م، با توسعۀ روش‌های تجربی علوم در دانشگاه‌های اروپا و امریکا، آزادی بحث و تحقیق گسترش بیشتری یافت، اما طی قرن ۲۰م و ظهور ایدئولوژی‌ها و حکومت‌های دیکتاتوری، در روسیه و آلمان نازی، افریقای جنوبی، چین کمونیست و برخی کشورهای دیگر، آزادی بحث و تحقیق در دانشگاه‌های این گونه کشورها محدود و ممنوع شد. پس از سقوط دولت آلمان نازی و تغییر یا ایجاد تحولات سیاسی در کشورهایی چون اتحاد شوروی سابق و افریقای جنوبی و چین کمونیست و کشورهای دیگر، آزادی بحث و تحقیق نیز تا حدودی افزایش یافته است. در ایران، تا اواخر قرن گذشته، تعلیم و تعلم، رویکرد به فلسفه و گرایش به تصوف چندان با آزادی توأم نبود؛ ولی با توسعۀ دانشگاه‌ها و تحولات آموزش و پرورش جدید این گونه فشارها کاهش یافته و میدان بحث و تحقیق توسعۀ چشمگیری یافته است و این در حالی است که در کشورهای غربی تحقیق دربارۀ هولوکاست هنوز ممنوع و قابل تعقیب قضایی است.