آهنگ شبانه روزی
آهنگ شبانه‌روزی (circadian rhythm)
آهنگ سوخت و ساز[۱] در بیشتر موجودات زنده، عموماً منطبق با دورۀ ۲۴ ساعتۀ شبانه‌روز است. مثال بسیار آشکار آن چرخۀ منظم خواب و بیداری است. دمای بدن و غلظت هورمون[۲]های مؤثر بر رفتار و خلق و خو نیز در طول شبانه‌روز تغییر می‌کنند. در انسان، تغییر عادات، نظیر پرواز هوایی سریع بین فواصل دور، ممکن است موجب به هم ریختن دورۀ آهنگ شبانه‌روزی و الگوهای فعالیت واقعی شود و تا زمانی که فرد بار دیگر با وضعیت جدید سازگاری یابد، موجب کسالت می‌شود. در پستانداران، آهنگ شبانه‌روزی را هستۀ فراکیاسمایی[۳] هیپوتالاموس[۴] کنترل می‌کند. در ۱۹۹۶م، پژوهشگران امریکایی ساز و کار کنترل‌کنندۀ شبانه‌روزی دیگری کشف کردند. آنان دریافتند که یاخته‌های درون شبکیه چشم هورمون ملاتونین[۵] نیز تولید می‌کنند. در ۱۹۹۷م، متخصصان ژنتیک امریکایی، ژنی معروف به ساعت، را بر روی کروموزوم[۶] شمارۀ پنج موش‌ها شناسایی کردند که آهنگ شبانه‌روزی را کنترل می‌کند.