بقعه دوازده امام
| بُقعۀ دوازده‌امام | |
|---|---|
| نام فارسی | بُقعۀ دوازده‌امام |
| کشور | ایران |
| استان | یزد |
| موقعیت | محلۀ فهادان شهر یزد |
| کاربری | آرامگاه |
| مشخصات معماری | بنایی چهارتاقی با گنبدخانه و گنبد یک‌پوش |
| زمان ساخت | دوران سلجوقی |
| سازنده | ابویعقوب بدر و اسحق بن ینال (بانیان بقعه) |
بُقعۀ دوازده‌امام (یزد)
گنبدخانه‌ای منفرد با گنبدی یک‌پوش بر فراز آن، در محلۀ فهادان شهر یزد، مربوط به دورۀ سلجوقی. محمد‌کریم پیرنیا معتقد است که گنبد بنا احتمالاً پوشی خارجی به‌شکل گنبد نار داشته، و از بین رفته است. کتیبه‌ای در داخل بنا تاریخ ۴۲۹ق دارد. در این کتیبه بانیان بنا، ابویعقوب بدر، و اسحق بن ینال، معرفی شده‌اند که از سرهنگان حکومت علاءالدوله فرامرز بوده‌اند. شخص مدفون در این بنا شناخته نشده، و سنگ مزار محراب آن (مورخ ۷۲۷ق)، از بقعۀ شیخ احمد فَهّادان، به این محل منتقل شده است. بالای محراب بنا، تزیین گچ‌بری رنگی برجسته‌ای از دورۀ سلجوقی دیده می‌شود. قسمتی از دیوار محراب، تزیین کاشی معرق دارد که احتمالاً مربوط به قرن ۸ق است.
این بنا در سال 1313ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مشخصات معماری و تزئینات[۱]
بقعه بنایی چهارتاقی است که از سه جهت دارای درگاه و از جهت قبله مسدود می‌باشد. درهای ورودی آن در سه جهت شمالی، شرقی و غربی قرار داشتند. در طی زمان، درگاه‌های شرقی و غربی این بنا مسدود شدند. هم‌اکنون تنها ورودی این بقعه در ضلع شمالی قرار دارد. با ورود از در کوچک بقعه، محرابی در ضلع جنوبی با تزئینات کاشیکاری خودنمایی می‌کند. محراب بقعه با کاشی‌هایی به رنگ لاجوردی، فیروزه‌ای، سبز، زرد و سفید به شکل زیبایی تزئین شده است. این محراب با وجود آسیب‌های شدید، هنوز هم زیبایی خود را حفظ کرده است. دیرینگی محراب به قرن نهم و دهم میلادی و دورۀ علویان برمی‌گردد. محراب مزبور دارای سنگ قبری از جنس مرمر و به رنگ یشم بوده که دزدیده شده است. علاوه بر آن، در دوره‌های بعد سنگ قبر دیگری منسوب به شیخ فهادان در این محراب گذاشته بودند که امروزه اثری از آن هم نیست. گنبدخانۀ بقعه به شکل مربعی با طول هر ضلع ۱۱متر بنا شده است. با این وجود، طول اضلاع از جهت داخلی بقعه به ۸.۲۵متر می‌رسد. بر روی یکی از اضلاع گنبدخانه، پنجرۀ کوچک و مشبکی وجود دارد که برای تأمین نور و تهویۀ هوا ایجاد شده است. بر روی این گنبدخانه گنبدی زیبا تعبیه شده است. نکتۀ قابل توجه دربارۀ این گنبد، عدم وجود تزئینات کاشیکاری بر روی آن است. این گنبد بر روی سازه‌ای هشت‌ضلعی قرار گرفته است که در حد فاصل بین گنبد مدور و بنای مربع نقش گذار به این شکل هندسی متفاوت را ایفا می‌کند. معماری ساقۀ گنبد از شیوۀ گوشه‌سازی پیروی می‌کند. ساقۀ گنبدخانه از چهارضلعی به هشت‌ضلعی تبدیل شده و سپس، گنبد بر روی این هشت‌ضلعی قرار گرفته است. بر روی هر یک از اضلاع این هشت‌ضلعی سه طاق‌نما مشاهده می‌شود.