بنیاد پهلوی
بنیاد پهلوی
یکی از بنیادهای مهم اقتصادی و فرهنگی وابسته به دربار پهلوی. محمدرضا پهلوی (حک: ۱۳۲۰-۱۳۵۷ش) برای جلوگیری از اوج‌گرفتن اعتراضات، در جلسۀ سی‌ام شهریور ۱۳۲۱ تمام املاک، مستغلات، و کارخانجاتی را که پدرش به نام وی کرده بود، به دولت واگذار کرد تا در آبادانی کشور و امور خیریه صرف شود و اگر کسانی باشند که نسبت به املاک، ادعایی داشته باشند، پس از رسیدگی به شکایت آن‌ها از محل همین املاک رفع ادعا شود. اما بعد از گذشت هفت سال، دولت لایحه‌ای به مجلس فرستاد که طی آن بسیاری از آن املاک و مستغلات به مالکیت محمدرضا پهلوی بازمی‌گشت. در ۲۰ تیر ۱۳۲۸ در یک مادۀ واحده از این لایحه اموال مزبور به نام موقوفۀ خاندان پهلوی نامیده و قرار شد عواید آن صرف امور خیریه شود. محمدرضا پهلوی دستور تأسیس سازمان املاک و مستغلات پهلوی را برای ادارۀ دارایی‌های مذکور صادر کرد. در ۱۳۳۷ش به فرمان محمدرضا پهلوی بنیاد پهلوی تأسیس شد و بخشی از مایملک شاه از مهمانخانه‌ها، سهام کارخانه‌ها، شرکت‌ها و بانک‌ها در اختیار این بنیاد قرار گرفت. این بنیاد جایگزین سازمان املاک و مستغلات پهلوی شد که ادارۀ دارایی‌های محمدرضا پهلوی را به‌عهده داشت. در مهر ۱۳۴۰ شاه فرمان وقف دارایی بنیاد پهلوی به امور خیریه را صادر کرد. اهداف این بنیاد توسعۀ آموزش و پرورش، اعطای بورس تحصیلی و از این قبیل ذکر شده بود. محمدرضا پهلوی در آخرین ماه‌های سلطنت خود هم‌زمان با اوج‌گیری انقلاب اسلامی کلیۀ املاک اختصاصی خود را به این بنیاد انتقال داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی این بنیاد به بنیاد علوی تغییر نام یافت و سرپرست آن در اسفند ۱۳۵۷ از سوی نخست‌وزیر دولت موقت منصوب شد. با تصویب قانون ملی‌شدن بانک‌ها و شرکت‌های بیمه و بازرگانی در خرداد ۱۳۵۸، سهام بنیاد علوی در بانک‌ها و شرکت‌های ملی‌شده به تملک دولت درآمد و بعد از تأسیس بنیاد مستضعفان و ایجاد سازمان‌های تخصصی آن، بخش‌های مختلف بنیاد مانند کارخانه‌ها و هتل‌ها به سازمان‌های تابعۀ بنیاد مستضعفان انتقال یافت و فقط املاک بنیاد علوی در اختیار بنیاد ماند و آن هم طبق حکم دادگاه‌های ویژۀ اصل ۴۹ قانون اساسی، در بهمن ۱۳۷۴، به مالکیت بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی درآمد.