تخت فولاد، گورستان
| گورستان تخت فولاد | |
|---|---|
| نام | گورستان تخت فولاد |
| موقعیت | سه کیلومتری جنوب شهر اصفهان |
| کاربری | گورستان |
| زمان ساخت | سدۀ 8ق و پیش از آن |
تخت فولاد، گورستان (Takht-e Foulad)
گورستانی در سه کیلومتری جنوب شهر اصفهان میان پل خواجو و دروازۀ قبرستان. به‌سبب آن که محلی تخت‌مانند از سنگ‌های صاف در آن‌جا بود و پولاد، سردار دورۀ دیلمیان، آن را تخت‌گاه خود کرده بود و پهلوانان در مقابل او کشتی می‌گرفتند، به این نام مشهور شده است. تخت پولاد بعدها به تخت فولاد تبدیل شد. به‌نظر مصحح تاریخ اصفهان، نوشتۀ میرزا حسن جابری انصاری (۱۳۳۵ش)، تخت فولاد منسوب به فولاد حلوایی، پسر استاد شجاع، است که سنگ گور او با تاریخ ۹۵۹ق در صحن مرکز تلفن تخت فولاد روبه‌روی تکیۀ آغاباشی قرار دارد و از فتیان زمان خود بوده است. این سنگ دومین سنگ گور تاریخ‌دار گورستان تخت فولاد به‌شمار می‌رود. نخستین سنگ، به بابا رکن‌الدین تعلق دارد که مورخ ۷۶۹ق است. به همین سبب، این مکان نخست به گورستان بابا رکن‌الدین شهرت داشت. جابری انصاری خود در تخت فولاد در تکیه بابا رکن‌الدین دفن شده است.
تخت فولاد بزرگ‌ترین گورستان شهر اصفهان است و از دورۀ مغول گورستان شده است. آرامگاه‌های گورستان به تکیه شهرت دارند. ازجمله مهم‌ترینِ آن‌ها تکیۀ میرفندرسکی، معروف به تکیۀ باباطاهر، با یک مدرسه و یک دریاچۀ بزرگ، تکیۀ تکباش، تکیۀ والده، تکیۀ آقا محمدکاظم واله، تکیۀ خوانساری، شامل مزار آقاحسین خوانساری و تعدادی علمای پس از او، تکیۀ میرزا رفیعا و تکیۀ ابوالمعالی است. بقعۀ خاتون‌آبادی با گنبد کاشی‌کاری‌شده از دورۀ صفویان به میر محمداسماعیل خاتون‌آبادی تعلق دارد. دیگر اماکن مهم گورستان مقبرۀ یوشع، پیامبر یهود، بقعۀ لسان‌الارض و مسجد مصلی در غرب آن است که در شمال آن باغ‌های سعادت‌آباد بود و آب‌انباری به تاریخ ۱۲۹۰ق دارد. همچنین، عمارت چله‌خانه در شرق تخت فولاد از دورۀ صفوی که گچبری‌های ممتاز داشت و مرتاضان در آن چله می‌نشستند. از مدفونان مشهور گورستان از الله‌وردی‌خان سردار دورۀ شاه عباس اول صفوی، حسینقلی خان ایلخان بختیاری، حاج علیقلی خان سردار اسعد بختیاری، جهانگیرخان قشقایی، جواد مجدزاده صهبا فرزند شیخ احمد مجدالاسلام کرمانی و مصطفی فاتح رجل سیاسی دورۀ پهلوی و فرزند فاتح‌الملک می‌توان نام برد. در گورستان تخت فولاد بر مزار پهلوانان مجسمۀ شیر سنگی نصب می‌شد.
علاوه بر برخی تکیه‌ها و آرامگاه‌ها و بناها، مجموعۀ گورستان تخت فولاد، سال 1375ش، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.