تیجان
تیجان (کتاب)
کتابی درباره‌ی تاریخ یمن پیش از اسلام، به روایت وهب بن منبّه الابناوی الصنعانی (متوفای 114ق/ 732م). صنعانی در این کتاب، اخبار و داستان‌ها و افسانه‌ها را با هم درآمیخته تا در کنار کتاب اخبار سلف (تالیف عبید بن شریه جرهمی- متوفای 686م) منبعی بکر فراهم آورده باشد. کتاب تیجان از طریق روایت ابی محمد عبدالملک بن هشام کلبی از اسد بن موسی از ابی ادریس بن سنان و او از جد مادری‌اش (وهب بن منبّه) به ما رسیده است.
برخی منابع عربی از کتابی از ابن هشام با نام «انساب حِمیر و ملوکها» یاد می‌کنند که در حقیقت همین کتاب است. نویسنده، کتاب را با اخبار آفرینش جهان آغاز کرده. وی می‌گوید 93 کتاب آسمانی را که خدا بر پیامبرانش فرستاده، مطالعه کرده است. سپس اخبار اقوام نابود شده‌ی عرب را ذکر می‌کند و به نسب اولاد حام و پس از او به نسب یعرب اشاره می‌نماید و آن گاه به اخبار پادشاهی سبأ که تا 570 سال ادامه داشته است می‌رسد. پس از او، نویسنده اخبار حِمیر (فرزند سبا) را شرح می‌دهد. سپس اخبار آخرین پادشاهان تبّعی و غساسنه را در شام پی می‌گیرد تا به ذونواس می‌رسد که آخرین شاه حِمیر و همان صاحب اخدود است که در قرآن به او اشاره شده. بعد از این همه، به داستان ابرهه اشرم (نخستین پادشاه حبشی یمن) می‌رسد که خواست خانه‌ی خدا را ویران کند. پس از او اخبار فرزندش، یکسوم بن ابراهیم، که جانشین پدر شد در این کتاب آمده و در پایان کتاب، داستان پادشاهی سیف بن ذی یزن نقل شده است که توانست یمن را یکپارچه و حبشی‌ها را بیرون کند. پس از قتل ذی یزن دیگر یمنی‌ها پادشاه واحدی را که بر سرتاسر کشورشان حکم براند نمی‌بینند. هر ناحیه‌ای مردی از اهل حِمیر را به پادشاهی برمی‌گزیند و وضعیت ملوک‌الطوایفی بر آنجا حکمفرما می‌شود تا این‌که اسلام ظهور می‌کند. به این ترتیب در کتاب نقطه‌ی پایانی بر اخبار ملوک و ملل قدیم نهاده می‌شود.
این کتاب نخستین بار در حیدرآباد دکن (1928) همراه با اخبار عبید بن شریه منتشر شد و سپس مرکز الدراسات و البحوث الیمنی در سال 1979 به نشر آن در صنعاء اقدام کرد.