عیلام، موسیقی
عیلام، موسیقی
موسیقی در فرهنگ و تمدن عیلامی سابقه‌ای دیرباز داشت. هر‌چند تاکنون از کاوش‌های باستان‌شناختی آلات موسیقی به‌دست نیامده است، اما در هنرهای حجمی عیلام، نوازندگان و آلات موسیقی را می‌بینیم. نوعی تار یا بَربَط رایج‌ترین آلت موسیقی عیلام بود؛ نوازندگان این آلت، آن را همچون عاشیق‌های آذربایجانی بر سینه می‌فشردند و می‌نواختند. چنگ، فلوت، سنتور، و دف دیگر آلات موسیقی‌اند که تصویر آن‌ها را در هنر عیلام می‌بینیم. مهم‌ترین مدرک برای موسیقی عیلامی، نقش برجسته هانی حاکم آیاپیر در کول فَرَح است؛ در این نقش‌برجسته، هانی همراه درباریان به پیشگاه خدای تیروتور قربانی پیشکش می‌کند و چند نوازنده نیز کاهنان و هانی را مشایعت می‌کنند که در دست آن‌ها سنتور، دف، فلوت و چنگ است. متون کتیبه‌های عیلامی اشاره می‌کنند که نوازندگی از مراسم مذهبی معابد عیلام بود و به‌ویژه معابد خدای این‌شوشی‌ناک در شوش و دوراونتاش (چغازنبیل) گروه‌های موسیقی همیشگی داشتند. برهنگی نوازنده از نکات بسیار جالب در هنر موسیقی عیلام است. بیشتر پیکرک‌های گلی و سفالی نوازندگان عیلامی را برهنه می‌یابیم. شاید برهنگی و موسیقی نوعی تقدس بود. بیشتر پیکرک‌های گلی نوازندگان عیلامی دوران سوکَّل مَخ‌ها (حدود ۱۸۰۰پ‌م) برهنه‌اند. معروف‌ترین آن‌ها نوازندۀ موزۀ لوور در پاریس است که نوازنده‌ای برهنه را با ساز رشته‌ای یا Chordophone نشان می‌دهد. در‌هر‌حال، هنر موسیقی عیلام کهن‌ترین هنر موسیقی شناخته‌شده در میان فرهنگ‌های فلات ایران پیش از هَخامَنِشان است.