دستگاه لنفاوی

دستگاه لنفاوی (lymphatic system)

شبکه‌ای از مجاری، برای جمع‌آوری لنف تولیدشده در بافت‌های گوناگون بدن و بازگرداندن آن به جریان خون. این دستگاه همچنین بخشی از دستگاه ایمنی بدن است و در مبارزه با عفونت‌ها و سرطان‌‌ها نقش دارد. در بافت‌های گوناگون بدن و در فضای بین‌یاخته‌ای مایعی با نام لنف یافت می‌شود که از خون منشأ می‌گیرد. بخش عمدۀ این مایع از راه دیوارۀ مویرگ‌ها به خون بازمی‌گردد و بخش کوچکی از آن، که حاوی برخی از یاخته‌ها و ذرات ریز، از جمله باکتری‌هاست، از طریق دستگاه لنفی به جریان خون بازگردانده می‌شود. قطرات چربی، پروتئین‌ها، لنفوسیت‌ها، و باکتری‌هایی که به بافت‌های بدن راه یافته‌اند، در این مایع یافت می‌شوند. در مسیر مجاری لنفی، گره‌های لنفی قرار دارند که لنف از آن‌ها عبور می‌کند. این گره‌ها در واقع صافی‌هایی‌اند که ذرات خارجی و ریزسازواره‌های موجود در لنف را جدا می‌کنند. در گره‌های لنفی، یاخته‌های گوناگون، ازجمله لنفوسیت‌ها، یافت می‌شوند. این یاخته‌ها ذرات خارجی را از لنف جدا، و باکتری‌ها و ویروس‌ها را تخریب یا خنثی می‌کنند. به علاوه، گره‌های لنفی یاخته‌هایی دارند که علیه پادگن‌های بیگانه پادتن تولید می‌کنند. پیدایش عفونت در بخشی از بدن باعث بزرگ و دردناک‌شدن گره‌های لنفی مربوط به آن ناحیه می‌شود. در صورت شدیدبودن عفونت، ممکن است رگ‌های لنفی هم به صورت خطوط قرمزرنگ در زیر پوست، مخصوصاً در اندام‌ها، دیده شوند. دستگاه لنفی در جذب چربی‌ها هم نقش دارد. جذب قندها و پروتئین‌ها از طریق مویرگ‌های جدار روده صورت می‌گیرد، ولی بخش عمدۀ چربی‌ها از راه مجاری لنفی روده جذب و وارد خون می‌شوند. گرفتگی مجاری لنفاوی مانع از تخلیه لنف می‌شود و نتیجۀ آن، تجمع لنف در بخشی از بدن است که مجرای مربوط به آن مسدود شده است. این تجمع باعث تورم بدن می‌شود. در برخی از سرطان‌ها، یاخته‌های سرطانی وارد مجاری لنفی می‌شوند و از این طریق به سایر نواحی بدن گسترش می‌یابند. ازجمله، سرطان پستان در مراحل اولیه به گره‌های لنفی زیر بغل گسترش می‌یابد. مجاری لنفی در همۀ مهره‌داران دیده می‌شوند. در اغلب دوزیستان، خزندگان، و برخی از ماهی‌ها لنف بر اثر ضربان قلب لنفی در مجاری لنفی به حرکت درمی‌آید، ولی در پستانداران، جریان لنف بر اثر فشار ماهیچه‌های مجاور مجاری لنفی برقرار می‌شود.

---