مرادی، قیس بن مکشوح
مرادی، قیس بن مکشوح ( - صفر 37ق) Ghais bin Makshuh Al-Moradi
رئیس یکی از قبایل بزرگ یمن، فرماندهی نظامی و از اصحاب امام علی (ع). برخی روایات تاریخی نسب او را به قبیله‌ی بجیله می‌رسانند و می‌گویند که وی از سمت قبیله‌ی مذحج که بنی مراد تیره‌ای از آن است هم‌پیمان قبیله‌ی مراد بوده و سپس در شمار این قبیله درآمده است. ارتباط او از جهت مادری با قبیله‌ی مذحج قطعی است. زیرا مادرش خواهر شاعر جنگجو عمرو بن معدی کرب زبیدی است.
نخستین‌بار نام قیس بن مکشوح در پیمان مذحج و خولان (به زعامت عبهلة بن کعب -معروف به اسود عنسی) برجسته شد که قبیله‌ی مراد تحت زعامت وی به این پیمان پیوست. بعد از این، قیس پشتیبان قوی اسود عنسی در شورش وی ضد ایرانیان یمن شد. این ایرانیان که از سال‌ها پیش در جامعه‌ی یمنی ادغام شده بودند، پس از ظهور اسلام به این دین گرویدند و از این رو ایرانی‌ستیزی قیس با سیاست پیامبر (ص) در یمن تعارض داشت. زمانی که اسود عنسی که مدعی پیامبری شده بود به صنعاء هجوم برد و این شهر را اشغال کرد، قیس نیز زمام امور قبیله‌ی مراد را به دست گرفت. سپس فروة بن مسیک مرادی را که پیامبر به کارگزاری تمام قبیله‌ی مذحج منصوب کرده بود بیرون راند. با این حال رابطه‌ی قیس و اسود به تیرگی گرایید و پس از سرکوب و کشته شدن اسود و وفات پیامبر (ص)، قیس از شورش برخی قبایل در یمن ضد قدرت مرکزی (خلافت) حجاز استفاده کرد و با بخشی از قبیله‌ی مراد که با او همراه بودند صنعاء را اشغال کرد. وی بیشتر اهتمام خود را معطوف به بیرون کردن ایرانیان یمنی شده (که به ابناء الاحرار معروف بودند) کرد. به همین منظور از قبیله‌ی حمیر کمک خواست و خطر بقای ایرانیان را در یمن به رئیس این قبیله گوشزد کرد و به او اعلام نمود اگر این ایرانیان که در یمن مقیم شده‌اند به حال خود رها شوند هیچ‌گاه دست از سر یمنی‌ها برنخواهند داشت. برای همین وی نظرش را در بریدن سر ایرانیان و بیرون راندن آنان از سرزمین یمن اعلام می‌کند. اما ذوالکلاع (رئیس حمیر) دعوت او را رد کرد و قیس تنها موفق به جذب عده‌ای فرومایه از قبایل فرودست شد. ابوبکر با سپاهی به فرماندهی مهاجر بن ابی امیه و با کمک فروة بن مسیک و نیروهای باقی‌مانده‌ی وی، قیس را در نزدیکی صنعاء شکست داد. قیس اسیر و به مدینه منتقل شد و اسلام آورد؛ سپس در فتوحات عراق، قادسیه و نهاوند شرکت کرد. در جنگ صفین فرماندهی گردان قبیله‌ی بجیله را در سپاه امام علی (ع) برعهده داشت و در جنگ با معاویه به شهادت رسید. رویدادهای زندگی این شخص با دو شخصیت دیگر با نام‌های قیس بن عبد یغوث و قیس بن هبیره مطابقت دارد.