ژانر

ژانْرْ (genre)
(یا: گونه) نوع ادبی یا هنری که وجه افتراقش ممکن است ساختار، درونمایه، یا سبک باشد. مثلاً رمان، یک ژانر ادبی است، و رمان تاریخی در دایرۀ شمول ژانرِ رمان قرار می‌گیرد. وسترن یک ژانر سینمایی است، و پوئم سمفونی ژانری از موسیقی به‌شمار می‌رود. لازم به ذکر است که در موضوع هنر، از معادل‌های «گونه» و نیز «سنخ» برای واژۀ ژانر استفاده می‌شود.

ژانرهای ادبی. در ادبیات، ژانر برای طبقه‌بندی متون به‌کار می‌رود، و متن‌هایی با ساختار، درونمایه، یا سبک مشابه، در یک ژانر می‌گنجند. در کلی‌ترین حالت، ادبیات را به ژانرهای شعر، نثر، داستانی، و غیرداستانی می‌توان تقسیم کرد. ژانر ممکن است بر ساختار اثر (مثل رباعی و قصیده)، درونمایۀ آن (مانند علمی ـ تخیلی یا وسترن)، سبک اثر (ازجمله غنایی و روایی)، کاربرد آن (همچون مرثیه یا خطابه)، و یا منبع اثر (مثل قصه‌های عامیانه) دلالت داشته باشد.

ژانرهای هنری. اصطلاح ژانر به‌طور خاص به نقاشی‌هایی اطلاق می‌شود که صحنه‌هایی آشنا از زندگی روزمره‌اند. یکی از نخستین استادان نقاشی از صحنه‌های زندگی روزمره، پیتر بروگلِ مهتر بود. زندگی روستایی در هلند در تِنیرسهای پدر و پسر و آدریان بروئوور نیز تأثیر گذاشت. برادران لونَن در فرانسه نیز زندگی روستاییِ قرن ۱۷ را به ‌تصویر کشیدند. هلند معدن نقاشی‌های زندگی روزمرۀ شهری به قلم یان ورمیر، پیتر دِ هوخ، گابریِل متسو، خرارت تربورخ، یان استن، و دیگران است. ژان باپتیست شاردن زندگی طبقۀ متوسط پاریسی را در قرن ۱۸ به تصویر کشید. ویلیام هوگارت از خلال این نوع نقاشی به کندوکاو اخلاقی در لایه‌ای از اجتماع می‌پردازد. نقاشی‌های اِدوئار مانه، اوگوست رنوار، و ادگار دگا از زندگی پاریسی نشان می‌دهند که نقاشی صحنه‌های زندگی روزمره از نظر زیبایی یا کیفیت، لزوماً نازل‌تر از نقاشی‌هایی با موضوع‌های مهم‌تر نیست.

 

---