رودبار جنوب، شهرستان
| رودبار جنوب، شهرستان | |
|---|---|
| استان | کرمان |
| بخش | بخش‌‌های مرکزی و هلیل‌دشت |
| جمعیت | حدود 63,000نفر (1395ش) |
| موقعیت | مناطق جنوب شرقی استان کرمان |
| نوع اقلیم | گرم و خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | حدود 480متر (مرکز شهرستان) |
| نام لاتین | Rudbar-e Jonub |
| شهر ها و آبادی ها | شهر رودبار |
رودبار جنوب، شهرستان (County) Rudbar-e Jonub
واقع در مناطق جنوب شرقی استان کرمان، به مرکزیت اداری شهر رودبار. اگرچه این شهرستان در سال 1384ش با انتزاع بخش رودبار از شهرستان کهنوج ایجاد شده است، اما در تاریخ معاصر ایران تا سال 1402ش از حیث وسعت و تقسیمات کشوری و استانی تغییرات پر فراز و نشیبی داشته است. به دلیل گستردگی ناحیۀ رودبار جنوب و نتیجتاً مجاورت آن با هامون جزموريان و گذر هليل رود از این منطقه، رودبار ناميده شده است. با توجه به وجود ده‌ها محوطۀ باستانی و تاریخی در پیرامون شهر رودبار و آبادی‌های دیگر منطقه، می‌توان گفت که ناحیۀ رودبار کرمان از نخستین مراکز سکونت جوامع انسانی در جنوب شرق ایران بوده است. در دوره‌های اسلامی این ناحیه از توابع جیرفت و به دلیل ناامنی جزو مناطق کم‌رونق جنوب شرق ایران بوده است. در اواخر دورۀ صفوى، به دلیل ضعف حكومت مركزى، رودبار و مناطق پیرامونش عرصۀ تاخت و تاز ياغيان بلوچ شد. در دورۀ قاجار، رودبار از دهستان‌های بزرگ و آباد ولایت جيرفت و مركز آن، روستای كهنوج بود. ناحيۀ رودبار، در تقسيمات كشورى سال 1316ش، بخش كهنوج نام گرفت و همچنین يكى از دهستان‌هاى نه‌گانۀ اين بخش در شهرستان جيرفت، رودبار نام داشت. پس از ارتقاى بخش كهنوج به شهرستان در 1359ش، دهستان رودبار، به مركزيت اسلام‌آباد (رودبار)، به بخش و اسلام‌آباد در 1375ش به شهر ارتقا يافت. در سال 1384ش بخش رودبار به شهرستانی مشتمل بر بخش‌هاى مركزى و جازموريان و به مرکزیت شهر رودبار ارتقاء یافت. در سال 1402ش بخش جازموریان از این شهرستان جدا شد و به شهرستان ارتقاء یافت. در همین زمان و برای ایجاد شهرستان جازموریان تغییراتی در دهستان‌های شهرستان داده شد و بخش هلیل‌دشت در آن ایجاد گردید.
شهرستان کنونی رودبار جنوب مشتمل است بر 2 بخش، 4 دهستان (با حدود 150 روستای مسکونی) و 1 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های رودبار و بیژن‌آباد، به مرکزیت شهر رودبار)، و بخش هلیل‌دشت (مشتمل بر دهستان‌های نهضت‌آباد و عباس‌آباد، به مرکزیت روستای حنا). از آنجا که بخش جازموریان در سال 1402ش از شهرستان رودبار جنوب جدا شده است، اطلاع دقیقی از جمعیت کنونی این شهرستان در دست نیست؛ اما جمعیت بخش مرکزی شهرستان (که معادل گسترۀ فعلی رودبار جنوب می‌شود) در سرشماری سال 1395ش حدود 63هزار نفر، و از این مقدار بیش از 75درصد روستانشینان، عشایر و کپرنشینان بوده‌اند. شهرستان رودبار جنوب در غرب با شهرستان کهنوج، در غرب جنوبی و جنوب با شهرستان قلعه‌گنج، در شرق با شهرستان جازموریان، و در شمال با شهرستان عنبرآباد محدود شده است.
شهرستان رودبار جنوب در دشت مسطح و وسيعى در حوضۀ آبریز جزموريان و هليل‌رود قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا حدود 480متر (در مرکز شهرستان) و دارای آب و هوای گرم و خشک است. مردم رودبار جنوب به گویش رودباری از شاخۀ زبان‌های ایرانی جنوب شرقی سخن می‌گویند؛ بیشتر آنها شیعۀ دوازده‌امامی و اقلیتی نیز سنی حنفی‌اند. رود دائمی هليل‌رود، مهم‌ترين رود استان كرمان، از كوهستان هزار در 96كيلومترى شمال غربى جيرفت سرچشمه مى‌گيرد و پس از آبیاری کردن زمین‌های دشت رودبار به درياچۀ جزموريان مى‌ريزد. این شهرستان به دلیل منابع غنى آب‌هاى زيرزمينى و جریان هلیل‌رود در آن، از نظر كشاورزى و دامدارى اهميت دارد. شغل اغلب مردم شهرستان کشاورزی و مهم‌ترين محصولات آنان گندم و جو، گیاهان علوفه‌ای و روغنى و میوه‌های جالیزی است. این شهرستان با تولید ۲۰هزار تن حنا رتبۀ اول کشور را دارد.