جرقویه، شهرستان
| جرقویه، شهرستان | |
|---|---|
| استان | اصفهان |
| بخش | بخشهای مرکزی و جرقویه علیا |
| جمعیت | حدود 37,000نفر (1395ش) |
| موقعیت | نواحی جنوبی استان اصفهان |
| نوع اقلیم | معتدل و خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | 1,605متر (مرکز شهرستان) |
| برخی بناها | آتشکدۀ دستگرد؛ ارگ تاریخی شهر محمدآباد؛ مسجد جامع رامشه؛ دژ قارنه |
| نام لاتین | jarguyeh |
| شهر ها و آبادی ها | شهرهای نیک‌آباد، نصرآباد، محمدآباد و حسن‌آباد |
جرقویه، شهرستان (County) jarguyeh
واقع در نواحی جنوب استان اصفهان، به مرکزیت شهر نیک‌آباد. این شهرستان براساس مصوبۀ هیأت دولت، در تاریخ 28 تیر 1400ش، با اعمال تغییراتی در شهرستان اصفهان و با تغییر نام بخش جرقویه سفلا به مرکزی، و با انضمام بخش جرقویه علیا ایجاد شده است. جرقویه معرّب گَرکویه است و در منابع به شکل‌های جَرْقوه و جرقوئیه نیز آمده است. در منابع دورۀ قاجار جرقویه از بلوکات اصفهان و پس از آن و در تقسیمات جدید کشوریِ دورۀ پهلوی و پس از انقلاب از دهستان‌ها و بخشهای شهرستان شهرضا و سپس اصفهان ذکر شده است. این شهرستان دارای دو بخش مرکزی (با دهستان‌های جرقویه وسطا و جرقویه سفلا به مرکزیت شهر نیک‌آباد) و بخش جرقویه علیا (با دهستان‌های جرقویه علیا و رامشه به مرکزیت شهر حسن‌آباد) است؛ بخش مرکزی دارای سه شهر نیک‌آباد، نصرآباد و محمدآباد و نه روستا به نام‌های قارنه[۱]، گنج‌آباد، سیان[۲]، حسین‌آباد، آذرخواران، پیکان، سعادت‌آباد، مزرعه عرب و حیدرآباد و بخش جرقویه علیا دارای یک شهر به نام حسن‌آباد و یازده روستا به نام‌های حارث‌آباد، احمدآباد، اسفنداران[۳]، فیض‌آباد، مبارکه، رامشه[۴]، مالواجرد[۵]، یخچال، خارا، کمال‌آباد و دستگرد است. به دلیل ایجاد شهرستان جرقویه پس از آمارگیری سراسری سال 1395ش، اطلاع دقیقی از جمعیت کنونی آن در دست نیست؛ با این‌حال برآورد می‌شود که جمعیت فعلی آن بیش از 37,000نفر باشد. حدود 54درصد جمعیت شهرستان شهرنشین و بیشتر از 46درصد روستانشینند. شهرستان جرقویه از شمال با شهرستان‌های ورزنه و هرند[۶]، از شمال غربی با شهرستان اصفهان، از غرب با شهرستان شهرضا، از جنوب با شهرستان آباده (در استان فارس)، از جنوب شرقی با شهرستان ابرکوه (استان یزد) و از شرق با شهرستان‌های اردکان و میبد (استان یزد) محدود شده است.
مساحت جرقویه نزدیک به ۶,۴۵۰کیلومترمربع، ارتفاع آن از سطح دریا 1,605متر (در مرکز شهرستان) و از لحاظ اقلیمی جزو مناطق معتدل و خشک است. تالاب گاوخونی در نواحی مرزی شمال شرقی جرقویه با شهرستان ورزنه قرار دارد. رود فصلی ایزدخواست به طول حدود 125کیلومتر، با جهت شمال شرقی، پس از آبیاری آبادی‌های رامشه، اسفنداران و حسین‌آباد، در حدود 110کیلومتری جنوب شرقی اصفهان به باتلاق گاوخونی می‌ریزد. شغل اصلی مردم شهرستان کشاورزی، باغداری، دامداری، قالی‌بافی و مشاغل خدماتی است. جرقویه دارای معادن نمک، سنگ مس، سنگ مرمر، سنگ آهک، سنگ فیروزه، خاک نسوز و سنگ تراورتن است. مهم‌ترین محصولات کشاورزی و باغی شهرستان گندم، جو، پنبه، ارزن، چغندرقند، تره‌بار، بادام، انگور و پسته است. مردم جرقویه به زبان فارسی و گویش جرقویه‌ای سخن می‌گویند و شیعۀ دوازده‌امامی‌اند.
آتشکدۀ دستگرد در 100کیلومتری جنوب شرق اصفهان (مربوط به پیش از اسلام)، ارگ تاریخی شهر محمدآباد (از دورۀ صفوی)، مسجد جامع رامشه (مربوط به دورۀ قاجار)، خانه احمد رخشا در روستای رامشه (مربوط به دورۀ قاجار) و دژ قارنه در روستایی به همین نام (مربوط به دوره‌های پیش از اسلام) از جملۀ ده‌ها اثر تاریخی این شهرستانند.