مروست

مروست
کشور	ایران
استان	یزد
شهرستان	مروست
بخش	مرکزی
جمعیت	9,379نفر (1395ش)
موقعیت	۱۶۰کیلومتری جنوب یزد و ۴۹کیلومتری شمال غربی هرات، سر راه هرات به مهریز و یزد، در حاشیۀ شمال غربی شوره‌زار مروست
نوع اقلیم	معتدل و خشک
ارتفاع از سطح دریا	حدود ۱,۵۴۵متر
برخی بناهای مهم	قلعۀ تاریخی مروست
نام لاتین	Marvast

نمایی از بافت تاریخی شهر مروست

مروست، شهر Marvast, city
شهری در استان یزد، مرکز اداری شهرستان مروست. با ارتفاعی حدود ۱,۵۴۵متر، در دشتی در ۱۶۰کیلومتری جنوب یزد و ۴۹کیلومتری شمال غربی هرات، سر راه هرات به مهریز و یزد، در حاشیۀ شمال غربی شوره‌زار مروست، قرار دارد. اقلیم این شهر معتدل و خشک و جمعیت آن 9،379نفر است (۱۳9۵ش). مردم این شهرستان شیعۀ دوازده‌امامی‌اند و به گویش کرمانی سخن می‌گویند.

نام مروست در منابع کهن به صورت مروسف، مروس و مروث نیز آمده است. باستانی پاریزی در کتاب پیغمبر دزدان دربارۀ قدمت مروست و وجه تسمیۀ آن چنین آورده: «هرات و مروست نام دو آبادی معروف  نزديک شهر بابک است و از آبادی‌های بسيار قديمی است. می‌توان حدس زد كه آريایيان پس از مهاجرت به داخل ايران نام آبادی‌های تازۀ خود را به ياد آبادی‌های  قديمی خود گذاشتند و هرات و مروست نيز به نام آبادی  هرات (aria) معروف و مروست هم به نام مرو تجديد نام‌گذاری شده باشد.» در سدۀ 4ق، اصطخری آن را در ردیف شهرهای بدونِ منبرِ فارس ذکر کرده است. در قرن 6ق، در فارسنامۀ ابن بلخی شهرکی آبادان معرفی شده که به‌دلیل وجود درختان زیاد بیشه‌مانند است. در اواسط سدۀ 8ق، نظر حمدالله مستوفی در نزهةالقلوب بر نسبت نام مروست با نام شهر کهن‌تر مرو اشاره دارد. اوج آبادانی و رونق آن در دوره‌های تاریخی پس از اسلام، در زمان حکومت اتابکان یزد و آل مظفر بوده است. حمدالله مستوفی در کتاب مذکور، مروست را در میانۀ سدۀ 8ق دیهی بزرگ و از سردسیرات فارس دانسته است. در دوره‌های پس از این تا زمان معاصر، مروست به تناوب ده یا قصبه (دهستان) یا شهرک یا بلوکی در بلوکات فارس، کرمان و یزد ذکر شده است. در نخستین تقسیمات کشوری معاصر ایران (1316ش)، آبادی‌های فعلیِ دو شهرستان خاتم و مروست، در شهرستان «شهر بابک، هرات، مروست» (به مرکزیت شهر بابک) در استان کرمان قرار داشت؛ در 1323ش، دهستان «هرات و مروست» با چهارده آبادی تابع شهرستان یزد بود و از توابع استان دهم (اصفهان-یزد-شهرکرد) به شمار می‌‌آمد؛ حدود سال 1332ش حسینعلی رزم‌آرا در جلد دهم فرهنگ جغرافیایی ایران هرات و مروست را یکی از دهستان‌های بخش شهر بابک و تابع شهرستان یزد، و آبادی مروست را مرکز دهستان ذکر کرده است؛ در سال ۱۳۵۹م با شهرستان شدن مهریز، دهستان مروست به همراه هرات به شهرستان مهریز پیوستند؛ آبادی مروست در 1362ش، شهر شد؛ در تیر 1368ش بخش «هرات و مروست» (به مرکزیت شهر هرات) در استان یزد ایجاد شد؛ در انتهای سال 1378ش شهرستان خاتم (متشکل از دو بخش مرکزی و مروست) تشکیل گردید؛ و نهایتاً در تابستان 1400ش با انتزاع بخش مروست، این بخش به شهرستان ارتقاء یافت.

قلعۀ مروست مربوط به پس از اسلام، کاروانسرای شعبه مربوط به دورۀ صفوی در کنار قلعۀ تاریخی مروست و بنای تاریخی گنبدی مربوط به دورۀ ایلخانان از آثار باقیمانده در بافت تاریخی این شهرند.

منابع

• پیغمبر دزدان، محمدابراهیم باستانی پاریزی
• فرهنگ جغرافیایی ایران، حسینعلی رزم‌آرا

• نزهة‌القلوب، حمدالله مستوفی قزوینی

---