هنر قرون وسطایی
هنر قرون وسطایی (medieval art)
نقاشی و مجسمه‌سازی قرون وسطا در اروپا و قسمت‌هایی از خاورمیانه از حدود قرن ۳م تا ظهور رنسانس[۱] در ایتالیا در قرن ۵م، که هنر صدر مسیحیت[۲]، هنر بیزانسی[۳]، هنر سلتی[۴]، هنر آنگلوساکسون[۵] و هنر کارولنژی[۶] را دربر می‌گیرد. سبک رومانسک (رومی‌وار)[۷] نخستین سبک واقعاً بین‌المللی بود که در اواخر قرن ۱۲م جایش را به سبک گوتیک داد. خلق مجسمه‌ها و دیوارنگاره[۸]هایی با مضامین دینی و تذهیب نسخ دینی گسترش یافت؛ نقاشی روی بوم در اواخر قرون وسطا رایج شد.
'هنر 'صدر مسیحیت (قرون ۴ و ۵م). در ۳۱۳م کنستانتین کبیر رسماً مسیحیت را دین رسمی امپراتوری روم اعلام کرد، که کلیساسازی و خلق آثار سفارشی با مضمون قدیسان و نمادهای مسیحی را در پی داشت. مسیحیان از تابوت‌های سنگی رومی[۹] تقلید کردند و مضامین دینی به‌تدریج جانشین اسطوره‌های غیرمسیحی شد.
هنر بیزانسی (قرون ۴ تا ۱۵م). هنر بیزانسی در امپراتوری روم شرقی شکل گرفت و در بیزانس (که در ۳۳۰م به قسطنطنیه، و در ۱۴۵۳م به استانبول تغییر نام یافت) به‌اوج خود رسید. استفاده از موزائیک[۱۰] که خاصِ هنر بیزانسی بود، در تزیین کلیساهای امپراتوری روم غربی نیز به‌کار گرفته شد، ازجمله تصاویر دینی پرتوانی با رنگ‌های درخشان و خیره‌کننده و به‌شیوۀ خطی[۱۱] بر دیوارها و طاق‌های ضربی کلیساهای متعلق به قرون ۴ و ۵م در راونا. هنر بیزانسی در قالب شمایل‌نگاری[۱۲] در آلمان و روسیه، قرن‌های متمادی به حیات خود ادامه داد.
هنر سلتی و آنگلوساکسون (قرون ۴ تا ۹م). هنری است متعلق به اوایل قرون وسطا که در دورانی ریشه دارد که جنوب اروپا به اشغال قبایل ژرمن در شمال درآمد؛ این هنر بیشتر در اشیای قابل حملی، همچون وسایل شخصی یا زینتی، تجلّی یافت. در بین اقوام مهاجم، آنگلوساکسون‌ها، به‌ویژه آنان‌که در جزایر بریتانیا سکونت داشتند، در فلزکاری و جواهرسازی سرآمد بودند و بیشترِ آثارشان عبارت بود از جواهرات زرینِ لعل‌نشان یا لعاب‌دار[۱۳] مزین به نقش‌ونگارهای بسیار چکیده‌نما[۱۴]ی برگرفته از شاخ و برگ گیاهان و نقش‌مایۀ جانوران. هنر سلتی و آنگلوساکسون به‌مرور در قالب‌های دیگری، ازجمله حجاری سنگ‌ها از حکاکی‌های ساده گرفته تا صلیب‌های برجسته‌کاری‌شدۀ پرنقش‌ونگار، و تذهیب متون به‌دست رهبانان، تجلّی یافت؛اناجیل لیندیسفارنِ[۱۵] نورتامبرلند[۱۶] (متعلق‌به قرن ۷م؛ موزۀ بریتانیا، لندن) و کتاب مقدس کلز[۱۷] (متعلق به هنر سلتی قرن ۸م؛ ترینیتی کالج، دوبلین، ایرلند) از آن جمله‌اند. تذهیب معمولاً شامل بزرگ‌نگاری حروف آغازین اناجیل یا بندها بود که گاه با یک حاشیه پرنقش‌ونگار همراه می‌شد که به آن فرش‌برگ[۱۸] می‌گفتند.
هنر کارولنژی (اواخر قرن ۸ تا اوایل قرن ۹م). هنر کارولنژی بر نقاشی متون دینی تمرکز داشت که در دوران امپراتوری شارلمانی شکوفا شد و از سنّت‌های هنری اواخر دوران رواج سـبک‌هــای کـــلاســیک[۱۹] صدر مسیحیت، بیزانس، و آنگلوساکسون متأثر بود. چندین دِیر، کتاب‌های دعا و کتاب‌های مقدس بسیاری را با تصاویر پرتفصیل آراستند. استفاده از عاج‌های حکاکی‌شده و فلزکاری‌های ظریف نیز برای تزیین متون، به‌ویژه جلد کتاب‌ها، رایج بود.
هنر رومانسک یا نورمان (قرون ۱۰ تا ۱۲م). این سبک هنری بیشتر در معماری و مجسمه‌های کلیسایی، سرستون‌ها و سردرها، و نسخ خطّی مذهّب تجسم یافته است. طاق‌های قوسی[۲۰]، آمیختن عناصر طبیعت‌گرایانه[۲۱] با سنّت‌های تخیل‌گرایانه[۲۲]، شاعرانه، و پرنقش‌ونگار سلتی و ژرمنی، از مشخصات هنر رومانسک بود. در این سبک هیولاهای افسانه‌ای و جنگاوران قرون‌وسطایی با مضامین برگرفته از کتاب مقدس درآمیخته‌اند. هنوز نمونه‌های شاخص این شیوه در سرتاسر اروپا، از شمال اسپانیا و ایتالیا و سرزمین‌های ژرمنیِ امپراتوری مقدس روم، و انگلستان و اسکاندیناوی یافت می‌شود. هرچند در ایتالیا نفوذ سنّت کلاسیک همچنان غالب بود.
هنر گوتیک (اواخر قرن ۱۲ تا ۱۵م). هنر گوتیک با احداث کلیساهای جامع بزرگ در اروپا شکل گرفت. تزیین کلیساها با مجسمه‌های سنگی رواج بیشتری یافت، و پنجره‌های مرتفع با شیشه‌های منقوش[۲۳] پوشانده شد؛ کلیسای جامع شارترِ فرانسه نمونۀ شاخصی از این سبک است. کنده‌کاری پیکره بر روی چوب نیز رواج یافت. حمایت دربار، رواج اشیای حکاکی‌شدۀ کوچک و ظریفِ عاجی، طلاسازی، خلق کتاب‌های دعای مزین به مینیاتور[۲۴]، و پرده‌نگاره[۲۵]های آراسته به تصاویرِ گویای روایات عاشقانه را در پی داشت. نقاشی روی بوم که نخست بر زمینۀ طلایی اجرا می‌شد، در شمال اروپا تکامل یافت، و شیوۀ واقع‌گرایانه[۲۶] تر گوتیک بین‌المللی[۲۷] را پدید آورد. در ایتالیا نقاشی دیواری رشد نظرگیری یافت؛ جوتو دی بوندونه[۲۸] شخصیت اصلی این تحول بود که آثارش آغاز رنسانس را بشارت می‌داد.
- ↑ Renaissance
- ↑ early Christian
- ↑ Byzantine
- ↑ Celtic
- ↑ Anglo-Saxon
- ↑ Carolingian
- ↑ Romanesque
- ↑ fresco
- ↑ Sarcophagi
- ↑ mosaic
- ↑ linear style
- ↑ icon painting
- ↑ enamel
- ↑ stylized
- ↑ Lindisfarne Gospels
- ↑ Northumbrian
- ↑ Book of Kells
- ↑ carpet page
- ↑ classical
- ↑ rounded arch
- ↑ naturalistic
- ↑ fantastic
- ↑ stained glass
- ↑ miniature
- ↑ tapestry
- ↑ realistic
- ↑ International Gothic
- ↑ Giotto di Bondone