تیپرری
تیپِرِری (Tipperary)
بخشی[۱] در جمهوری ایرلند[۲]، در استان مانستر[۳]، با ۴۰۲۵۵ کیلومتر مربع مساحت و ۱۳۳,۵۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۶). مرکزش شهر کلانمل[۴] است. به رایدینگ شمالی[۵] و رایدینگ جنوبی[۶] تقسیم شده و بخشی از گلدِن وِیْل (درّۀ طلایی)[۷]، ناحیۀ حاصل‌خیز تولید لبنیات، را در خود جا داده است. کشاورزی صنعت مهم این ناحیه، و جو و جوی دوسر تولیدات اصلی آن است، امّا سیب‌زمینی و شلغم نیز در آن کشت می‌شود. تیپرری صنعت دامپروری و کارخانه‌های تولید آرد و کره دارد. به‌نظر می‌رسد تیپرری از بخش‌هایی است که شاه جان[۸] در ۱۲۱۰م ایجاد کرد. در ۱۳۲۸م به ارل‌های اورموند[۹] واگذار شد و آخرین قلمرو مستقل ایرلندی به‌شمار می‌رفت. در ۱۸۴۸ تیپرری صحنۀ شورش جوانان ایرلندی[۱۰] بود؛ شورش ناموفقی که برای لغو قانون اتحاد[۱۱] با انگلستان بر پا شد. قلعه‌ها و بناهای مذهبی بسیاری در نقاط گوناگون تیپرری وجود دارد، به‌ویژه در کَشل[۱۲]، که ویرانه‌هایی از کلیسای جامع و برج‌هایی از قرن ۱۲م دارد. رود شَنُن[۱۳] مرز مشترک تیپرری با بخش کِلِر[۱۴] را تشکیل می‌دهد. دیگر رود مهم تیپرری رود شور[۱۵] است که از مراکز بخش مزبور می‌گذرد و با بخش واترفورد مرز مشترک تشکیل می‌دهد. لاخ دِرْگ[۱۶] بزرگ‌ترین دریاچۀ تیپرری است. مناطق کوهستانی در شمال و غرب واقع شده‌اند که بلندترین قلۀ آن‌ها ۶۷۲ متر ارتفاع دارد. زغال‌سنگ، مس، سرب، روی و سنگ آهک در این بخش تولید می‌شود.