چایپاره، شهرستان

چایپاره، شهرستان (County) Chaypareh

واقع در نواحی شمال شرقی استان آذربایجان غربی، به مرکزیت شهر قره ضیاءالدین. تا اواخر پاییز سال ۱۳86ش بخشی از شهرستان خوی بود و در اواخر این سال، براساس مصوبۀ هیأت دولت، در تاریخ 26 آذر 1386ش، از آن جدا شد و به شهرستان ارتقاء یافت. شهرستان چایپاره از دو بخش مرکزی و حاجیلار تشکیل شده است. بخش مرکزی با مساحتی در حدود ۶۲۷کیلومترمربع، اراضی غربی شهرستان را در بر گرفته و مشتمل است بر دهستان‌های چورس و بسطام با مرکزیت شهر قره ضیاءالدین و ۴۹ روستا. بخش حاجیلار با مساحتی در حدود 313کیلومترمربع قسمت‌های شرقی شهرستان را تشکیل داده و مشتمل است بر دهستان‌های حاجیلار شمالی و جنوبی با مرکزیت شهر حاجیلار و ۲۶ روستا. روستای حاجیلار در اوایل سال 1397ش به شهر ارتقاء یافته است. بخش حاجیلار به دلیل قرار گرفتن قسمت‌هایی از منطقۀ حفاظت‌شدۀ مراکان در آن از اهمیت زیست‌محیطی بالایی برخوردار است. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت شهرستان چایپاره 47,292نفر است؛ طبق اطلاعات مرکز آمار ایران، بیش 56درصد این مقدار شهرنشین و حدود 43درصد روستانشینند. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان‌های پلدشت، شوط و چالدران، از سمت غرب و جنوب با شهرستان خوی و از سمت شرق با شهرستان‌های پلدشت و مرند (در آذربایجان شرقی) محدود شده است.

این شهرستان در دشتی هموار و تقریباً مسطح قرار دارد. ارتفاعات شمال مراکان، تپه‌های آهکی شمال قره ضیاءالدین و ارتفاعات واقع در جنوب چورس مهم‌ترین عوارض طبیعی شهرستانند. رودخانۀ آغ‌چای که از سلسله کوه‌های مرزی ایران و ترکیه سرچشمه می‌گیرد، از جهت غرب وارد شهرستان شده و پس از عبور از میان دشت قره ضیاءالدین و مشروب ساختن زمین‌ها و باغات کشاورزی مرکز شهرستان در جهت شرق و پس از طی مسافتی به رودخانۀ ارس می‌پیوندد. آب و هوای این شهرستان در فصول بهار و تابستان معتدل و در فصل‌های پاییز و زمستان سرد، همراه با ریزش باران و برف است. منابع آب شهرستان، شامل رودخانه‌های فصلی، چشمه‌های آب، چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و رودخانۀ آغ‌چای است. مردم این شهرستان ترکیبی از اکثریت ترک‌زبان و اقلیت کردزبان و عموماً شیعۀ دوازده‌امامی‌اند. غلات (خاصه گندم)، دانه‌های آجیلی (آفتابگردان و کدو)، چغندرقند، گیاهان علوفه‌ای، دانه‌های روغنی (کنجد و آفتابگردان)، حبوبات و توتون مهم‌ترین محصولات کشاورزی این شهرستانند.

قلعۀ اورارتویی روستای بسطام (در 7کیلومتری غرب قره ضیاءالدین)، دژ بسطام (مربوط به دورۀ ایلخانان) و قرمزی مسجد چورس (مربوط به دورۀ صفویه) از آثار تاریخی شهرستان چایپاره‌اند.

---