تعلیق، خط

خط تعلیق

از خطوطی که ایرانیان اختراع‌ کرده‌اند و براساس خط‌های توقیع، رقاع، و نسخ به‌وجود آمده است. این خط که به جهت سرعت بخشیدن به نوشتن پیوسته نوشته می‌شد، خطی تودرتو و پیچیده است. خط مذکور از قرن ۸ق به‌وجود آمد و تا سه قرن بعد در دربار تیموریان و فرمانروایان آق‌قویونلو و شاهان صفوی رواج داشت. این خط را خواجه ابوالعال وضع کرد که خود در نوشتن و خواندن خط پهلوی بصیرتی کامل داشت، گرچه این گفته قطعیت ندارد. خط‌شناسان تعلیق را بر دو گونه شمرده‌اند: تعلیق قدیم یا تعلیق اصل و دیگر شکستۀ تعلیق که در اثر کاربرد بسیار پدید آمد و خواجه تاج‌الدین اصفهانی و سپس خواجه عبدالحی منشی استرآبادی به آن سروسامان دادند.

خط تعلیق که در آغاز برای تحریر کتاب‌ها و نوشتن نامه‌ها (خط تحریری) به‌کار می‌رفت، کم‌کم به‌شکل شکسته درآمد و پس از مدتی که تکامل یافت موجب از رونق افتادن خطوط توقیع و رقاع، خط‌های رسمی دیوان‌ها، شد. این خط خاص منشیان و عمال دیوان بود و به آن ترسُل نیز می‌گفتند. پس از رواج خط نستعلیق و شکسته نستعلیق، از قرن ۱۰ق به بعد کاربرد این خط کاهش یافت، اما اساس و پایۀ خط نستعلیق و شکسته نستعلیق شد.