فتحعلی شاه قاجار (۱۱۸۵ـ اصفهان ۱۲۵۰ق)

فَتحعلی‌‌شاه قاجار (۱۱۸۵ـ اصفهان ۱۲۵۰ق)

فتحعلی‌شاه قاجار

دومین پادشاه (حک: ۱۲۱۲ـ۱۲۵۰ق) سلسلۀ قاجار. باباخان فرزند حسینقلی‌خان جهانسوز و برادرزادۀ آقامحمدخان قاجار که هنگام سلطنت آقامحمدخان قاجار، ملقب به فتحعلی‌شاه شد، ولیعهد و حاکم یزد، فارس و کرمان بود و پس از مرگ آقامحمدخان از شیراز به تهران آمد و بر تخت سلطنت نشست (۱۲۱۲ق). وی ابتدا مخالفان خود را سرکوب و سپس پسرش عباس میرزا (ولیعهد)، را حاکم آذربایجان کرد .پس از مدتی وزیرش، حاج ابراهیم‌خان کلانتر، را که در تحکیم پایه‌های قدرتش مؤثر بود به‌قتل رساند (۱۲۱۵ق) و صدارت را به میرزا شفیع مازندرانی سپرد. دوران سلطنت فتحعلی‌شاه با حوادث مهمی روبه‌رو بود که مهم‌ترین آن‌ها دو جنگ ایران و روس بود، که به شکست ایران و انعقاد عهدنامه‌های گلستان (۱۲۲۸ق) و ترکمانچای (۱۲۴۳ ق) انجامید و درنتیجه بخش‌های وسیعی از سرزمین ایران به دولت روسیه واگذار گردید. این عهدنامه‌ها پیامدهای ناگواری چون تحمیل کاپیتولاسیون و حذف عوارض گمرکی را از کالاهای وارداتی روسیه در پی داشت. مقارن حکومت فتحعلی‌شاه، رقابت‌های مستعمراتی میان روس و انگلیس و فرانسه، به‌علت موقعیت استراتژیکی ایران، شدت گرفت و به انعقاد عهدنامه‌های سیاسی، تجاری و نظامی با انگلستان و فرانسه منجر گردید .فتحعلی‌شاه سفرایی به کشورهای اروپایی فرستاد و وزارت خارجه را تأسیس کرد. فتحعلی‌شاه بسیار طمّاع و زراندوز بود و به عیش و عشرت علاقه زیادی داشت. وی در اصفهان درگذشت. جنازه‌اش را به قم منتقل و در آن‌جا دفن کردند. او طبع شعر داشت و ادیبان و عالمان را تکریم می‌کرد. ساختن گنبد مطلّای حرم حضرت معصومه (س) و مدرسۀ فیضیۀ قم از آثار اوست.