مقبره سلطان ویس: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:2042165184.jpg|جایگزین=نمای بیرونی بنای بقعه|بندانگشتی|نمای بیرونی بنای بقعه]] | {{الگو:جعبه اطلاعات اماکن5 | ||
(یا مقبرۀ سلطان قیس) بنای آرامگاهی نیمه‌مخروبه در شهرستان قزوین، متعلق به دورۀ سلجوقیان. | | نام = مقبره سلطان ویس | ||
| نام لاتین = | |||
| نام‌های دیگر =مقبره سلطان قیس | |||
| کشور = ایران | |||
|استان =قزوین | |||
| موقعیت = روستای نیاق، در ۱۶ کیلومتری قزوین | |||
| کاربري =آرامگاه نیمه‌مخروبه | |||
| مشخصات معماری = بنای هشت‌ضلعی گنبددار | |||
| سازنده = | |||
| زمان ساخت =قرن 6 هجری | |||
}}[[پرونده:2042165184.jpg|جایگزین=نمای بیرونی بنای بقعه|بندانگشتی|نمای بیرونی بنای بقعه]] | |||
(یا مقبرۀ سلطان قیس) بنای آرامگاهی نیمه‌مخروبه در شهرستان [[قزوین، شهرستان|قزوین]]، متعلق به دورۀ [[سلجوقیان]]. این آرامگاه که هویت مدفونش مشخص نیست، در روستای نیاق در ۱۶ کیلومتری قزوین واقع است. برای رسیدن به آن باید از بیرون ده نیاق به کمک چارپا حدود ۲/۵ ساعت به طرف قلۀ کوهی که در جانب شمال روستا واقع است، راه پیمود. کوهی که مقبره بر فراز آن بنا شده، در محل به نام «اله‌تر» شناخته می‌شود. بنای مقبره را با توجه به شکل طاق‌بندی و سقفش در داخل و نمای قسمت ورودی آن می‌توان به قرن ششم هجری نسبت داد. | |||
این بنا در سال ۱۳۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. | |||
'''مشخصات معماری''' | |||
بنای سلطان ویس از دو قسمت اساسی تشکیل یافته است که عبارتند از: بنای مقبره و بناهای وابسته. | |||
بنای مقبره، از داخل و خارج دارای طرح هشت‌ضلعی است. طول هرضلع در داخل ۲ و در خارج ۳ متر است. اضلاع هشت‌گانۀ داخلی، در بالا به صورت طاق‌نماهای تیزه‌دار درآمده و در حد فاصل بین هر دو طاق‌نما، یک پاباریک<ref>پاباریک: بخشی از کاربندی زیر گنبد که به صورت یک مثلث دوپهلوی برابر در کاربندی و یزدی‌بندی روی ترنبه‌ها و سینه‌بازها به وجود می‌آید. (فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران، سعید فلاح‌فر، تهران: 1379)</ref> قرار دارد که در نتیجه، طرح هشت‌ضلعی را به یک طرح مدور تبدیل ساخته است. در بالای این قسمت، به کمک سینه‌باز<ref>سینه‌باز: قسمتی از کاربندی روی درگاه‌های چهارطرف گنبد به صورت سرقوس (فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران، سعید فلاح‌فر، تهران: 1379)</ref>های تیزه‌دار و پاباریک‌ها، کاربندی یزدی صورت گرفته که از روی آن، قوس [[گنبد (معماری)|گنبد]] آغاز گردیده است. طرز کاربندی زیر قوس آنچنان هنرمندانه انجام گرفته که حاصل آن، ایجاد گنبدی خوش‌تناسب است. آنچه در این‌جا حائز اهمیت است، نوع مصالحی است که برای برپا ساختن بنا به کار رفته است. گنبد مزبور، به کمک سنگ‌های لاشۀ کوه ساخته شده؛ سنگ‌هایی که به هیچ‌وجه برای این منظور تراش داده نشده‌اند. در دیوار سمت جنوب مقبره، [[محراب (معماری اسلامی)|محرابی]] جاسازی گردیده که از نظر تزیینی بسیار ساده است و تنها در بالای فرورفتگی آن، طرحی به صورت [[مقرنس]] وجود دارد. | |||
داخل بنا فاقد هرگونه تزیین خاص و چشم‌گیری است و تنها سطح آن با قشری از گچ پوشیده شده است. در وسط مقبره صندوقی شکسته قرار دارد که هیچ‌گونه کتیبه و نقشی بر آن مشاهده نمی‌شود. در ورودی مقبره در جانب شرقی آن واقع است. نمای خارجی این قسمت عبارت است از یک ورودی که بالای آن دارای قوس است. در بالای در ورودی، پنجرۀ چهارگوشه‌ای جاسازی شده و با فاصلۀ کمی در بالای آن، تیری چوبی در عرض نمای مزبور قرار داده شده و بر روی آن، طاق‌نمایی ایجاد گردیده است. کلیۀ قسمت‌های مزبور نسبت به دو طرف خود کمی فرورفته می‌نماید و به این ترتیب، در دوسوی در ورودی، دو جرز به وجود آمده است. تمام سطح این قسمت با قشری از گچ به نحوی بی‌سلیقه و بسیار ساده پوشیده شده است. آنچه در این قسمت از نمای بنا حائز اهمیت است، وجود قوس بالای پنجرۀ بناست که دور آن با یک رج آجر زده شده و احتمال بسیار می‌رود که در دوران آبادانی این بنا ۔ یعنی حدود قرن ششم - در ورودی تا قسمت بالا باز بوده و آنچه که در حال حاضر مشاهده می‌شود، ترتیبی باشد که طی تعمیرات غلط و ناصحیح بعدی به وجود آمده است. | |||
نمای خارجی مقبره در حال حاضر، معرف یک [[برج (معماری)|برج]] هشت‌ضلعی است که حدود ۶ متر ارتفاع دارد. در ارتفاع مزبور، پوشش بنا آغاز گردیده؛ ولی بین پایۀ جدار خارجی گنبد و لبۀ هر یک از اضلاع هشت‌گانه، فاصله‌ای به صورت یک لبۀ كم‌عرض وجود دارد. نمای خارجی مقبره نیز به طور کامل با سنگ‌های لاشۀ سبزرنگ کوه به کمک ملاط ماسه و آهک ساخته شده است. | |||
بنایی وابسته به مقبره در جانب جنوبی آن واقع گردیده و در مجموع، معرف طرح مستطیلی است که طول کلی آن ۱۱/۷۰ متر است. این بنا از سه قسمت مختلف تشکیل شده که عبارتند از: دالان سرپوشیده‌ای که در پشت مقبره واقع است. این قسمت به عرض یک متر و به طول نزدیک ۹ متر با پوششی به صورت شیروانی به کمک قطعات بزرگ سنگ ایجاد گردیده است. در جانب شمالی راهروی سرپوشیدۀ مزبور، دو تالار مستطیل‌شکل در جهت شمالی جنوبی و به موازات یکدیگر وجود دارد که به هم راه دارند. عرض هریک از تالارهای مزبور، سه متر و طول آنها ۸/۶۰ متر است. در حد فاصل تالارهای مزبور، یک جرز به عرض ۱/۱۰ و به طول ۱/۸۰ متر قرار دارد. از چهارجانب مزبور، چهارقوس گهواره‌ای‌شکل برپا گردیده که پایه‌های لازم را برای پوشش تالارهای دوگانه به وجود آورده است. در حد فاصل هر دو قوس، یک پاباریک مثلث‌شکل قرار دارد که جمعاً پایۀ سقف گنبدی‌شکل را تعبیه ساخته‌اند. در قسمت جنوبی بنا نیز جرزی با همان عرض جرز وسط وجود دارد که به دالان سرپوشیدۀ پشت مقبره تکیه دارد. جرز مزبور نیز نقشی چون جرز میانی به عهده دارد؛ به این ترتیب که از یک‌سو، قوس آغاز شده از جرز میانی را بر روی خود حمل می‌کند و از سوی دیگر، پایه‌ای برای تکمیل پوشش تالارهای دوگانه است. بر روی چهار قوس میانی، گنبد کوتاهی زده شده که به وسیلۀ آن، پوشش تالار به انجام رسیده است؛ چنانکه از تالار شرقی به راهروی سرپوشیده راهی وجود دارد. داخل هریک از تالارها، تعدادی طاقچه و درگاهی یا فرورفتگی محراب‌مانند وجود دارد؛ از جمله در تالاری که در پشت تالارِ هم‌امتداد مقبره قرار دارد، دو درگاهی در دیوار شرقی آن مشاهده می‌شود که قسمت بالای آنها به صورت طاق‌نمای سه‌کولی ناقص ساخته شده است. در دیوار شمال این تالار نیز در وسط، پنجره‌ای قرار دارد که نعل درگاه آن، قطعۀ بزرگی را تشکیل داده است. در دیوار شمالی آن، طاقچه‌ای با قوس تیزه‌دار سبک سلجوقی مشاهده می‌گردد. | |||
نمای اصلی خارجی بنا در قسمت شرقی آن قرار دارد که در امتداد در ورودی مقبره است. در این قسمت، در حال حاضر، دو ورودی و یک پنجره قرار دارد. ورودی اول، با سقفی قوسی‌شکل بلافاصله پشت مقبره واقع شده و مربوط به همان راهروی مسقف پشت مقیره است. پس از آن، پنجره‌ای مستطیل‌شکل قرار دارد که نعل درگاه آن عبارت از یک قطعه سنگ است. پس از پنجرۀ مزبور، ورودی اصلی تالارهای وابسته به مقبره قرار دارد که تقریباً در وسط بنا واقع است. عرض این ورودی، ۱/۵۰ متر است که بالای آن به صورت قوس تیزه‌دار کم‌ارتفاع ساخته شده است. در دوسوی این ورودی، دو پیش‌آمدگی نیمه‌مخروط، به صورت دو نگه‌دارنده، وجود دارد که برای مشخص ساختن محل ورودی اصلی ایجاد شده‌اند. در حال حاضر، قسمتی از سقف تالارها فروریخته، ولی قوس‌های اصلی نگه‌دارندۀ سقف همچنان برپاست. جانب شرقی بنا به دامنۀ تپه تکیه دارد. بنای مزبور به طور کامل از سنگ‌های لاشۀ سبزرنگ کوه با کمک ملاط ماسه و آهک برپا شده و تنها در قسمت داخل بنا، قشری از گچ برای پوشش سطح دیوارها به کار رفته است.<br /> | |||
<br /> | |||
* [https://www.qazvin.ir/veys-king شهرداری قزوین] | |||
* [http://www.qchto.ir/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86-%D9%88%DB%8C%D8%B3/ اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین] | |||
---- | ---- | ||
| خط ۸: | خط ۴۷: | ||
[[رده:معماری]] | [[رده:معماری]] | ||
[[رده:ابنیه سنتی ایران]] | [[رده:ابنیه سنتی ایران]] | ||
<references /> | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۴۵
| مقبره سلطان ویس | |
|---|---|
| نام فارسی | مقبره سلطان ویس |
| کشور | ایران |
| استان | قزوین |
| نام‌های دیگر | مقبره سلطان قیس |
| موقعیت | روستای نیاق، در ۱۶ کیلومتری قزوین |
| کاربری | آرامگاه نیمه‌مخروبه |
| مشخصات معماری | بنای هشت‌ضلعی گنبددار |
| زمان ساخت | قرن 6 هجری |
(یا مقبرۀ سلطان قیس) بنای آرامگاهی نیمه‌مخروبه در شهرستان قزوین، متعلق به دورۀ سلجوقیان. این آرامگاه که هویت مدفونش مشخص نیست، در روستای نیاق در ۱۶ کیلومتری قزوین واقع است. برای رسیدن به آن باید از بیرون ده نیاق به کمک چارپا حدود ۲/۵ ساعت به طرف قلۀ کوهی که در جانب شمال روستا واقع است، راه پیمود. کوهی که مقبره بر فراز آن بنا شده، در محل به نام «اله‌تر» شناخته می‌شود. بنای مقبره را با توجه به شکل طاق‌بندی و سقفش در داخل و نمای قسمت ورودی آن می‌توان به قرن ششم هجری نسبت داد.
این بنا در سال ۱۳۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مشخصات معماری
بنای سلطان ویس از دو قسمت اساسی تشکیل یافته است که عبارتند از: بنای مقبره و بناهای وابسته.
بنای مقبره، از داخل و خارج دارای طرح هشت‌ضلعی است. طول هرضلع در داخل ۲ و در خارج ۳ متر است. اضلاع هشت‌گانۀ داخلی، در بالا به صورت طاق‌نماهای تیزه‌دار درآمده و در حد فاصل بین هر دو طاق‌نما، یک پاباریک[۱] قرار دارد که در نتیجه، طرح هشت‌ضلعی را به یک طرح مدور تبدیل ساخته است. در بالای این قسمت، به کمک سینه‌باز[۲]های تیزه‌دار و پاباریک‌ها، کاربندی یزدی صورت گرفته که از روی آن، قوس گنبد آغاز گردیده است. طرز کاربندی زیر قوس آنچنان هنرمندانه انجام گرفته که حاصل آن، ایجاد گنبدی خوش‌تناسب است. آنچه در این‌جا حائز اهمیت است، نوع مصالحی است که برای برپا ساختن بنا به کار رفته است. گنبد مزبور، به کمک سنگ‌های لاشۀ کوه ساخته شده؛ سنگ‌هایی که به هیچ‌وجه برای این منظور تراش داده نشده‌اند. در دیوار سمت جنوب مقبره، محرابی جاسازی گردیده که از نظر تزیینی بسیار ساده است و تنها در بالای فرورفتگی آن، طرحی به صورت مقرنس وجود دارد.
داخل بنا فاقد هرگونه تزیین خاص و چشم‌گیری است و تنها سطح آن با قشری از گچ پوشیده شده است. در وسط مقبره صندوقی شکسته قرار دارد که هیچ‌گونه کتیبه و نقشی بر آن مشاهده نمی‌شود. در ورودی مقبره در جانب شرقی آن واقع است. نمای خارجی این قسمت عبارت است از یک ورودی که بالای آن دارای قوس است. در بالای در ورودی، پنجرۀ چهارگوشه‌ای جاسازی شده و با فاصلۀ کمی در بالای آن، تیری چوبی در عرض نمای مزبور قرار داده شده و بر روی آن، طاق‌نمایی ایجاد گردیده است. کلیۀ قسمت‌های مزبور نسبت به دو طرف خود کمی فرورفته می‌نماید و به این ترتیب، در دوسوی در ورودی، دو جرز به وجود آمده است. تمام سطح این قسمت با قشری از گچ به نحوی بی‌سلیقه و بسیار ساده پوشیده شده است. آنچه در این قسمت از نمای بنا حائز اهمیت است، وجود قوس بالای پنجرۀ بناست که دور آن با یک رج آجر زده شده و احتمال بسیار می‌رود که در دوران آبادانی این بنا ۔ یعنی حدود قرن ششم - در ورودی تا قسمت بالا باز بوده و آنچه که در حال حاضر مشاهده می‌شود، ترتیبی باشد که طی تعمیرات غلط و ناصحیح بعدی به وجود آمده است.
نمای خارجی مقبره در حال حاضر، معرف یک برج هشت‌ضلعی است که حدود ۶ متر ارتفاع دارد. در ارتفاع مزبور، پوشش بنا آغاز گردیده؛ ولی بین پایۀ جدار خارجی گنبد و لبۀ هر یک از اضلاع هشت‌گانه، فاصله‌ای به صورت یک لبۀ كم‌عرض وجود دارد. نمای خارجی مقبره نیز به طور کامل با سنگ‌های لاشۀ سبزرنگ کوه به کمک ملاط ماسه و آهک ساخته شده است.
بنایی وابسته به مقبره در جانب جنوبی آن واقع گردیده و در مجموع، معرف طرح مستطیلی است که طول کلی آن ۱۱/۷۰ متر است. این بنا از سه قسمت مختلف تشکیل شده که عبارتند از: دالان سرپوشیده‌ای که در پشت مقبره واقع است. این قسمت به عرض یک متر و به طول نزدیک ۹ متر با پوششی به صورت شیروانی به کمک قطعات بزرگ سنگ ایجاد گردیده است. در جانب شمالی راهروی سرپوشیدۀ مزبور، دو تالار مستطیل‌شکل در جهت شمالی جنوبی و به موازات یکدیگر وجود دارد که به هم راه دارند. عرض هریک از تالارهای مزبور، سه متر و طول آنها ۸/۶۰ متر است. در حد فاصل تالارهای مزبور، یک جرز به عرض ۱/۱۰ و به طول ۱/۸۰ متر قرار دارد. از چهارجانب مزبور، چهارقوس گهواره‌ای‌شکل برپا گردیده که پایه‌های لازم را برای پوشش تالارهای دوگانه به وجود آورده است. در حد فاصل هر دو قوس، یک پاباریک مثلث‌شکل قرار دارد که جمعاً پایۀ سقف گنبدی‌شکل را تعبیه ساخته‌اند. در قسمت جنوبی بنا نیز جرزی با همان عرض جرز وسط وجود دارد که به دالان سرپوشیدۀ پشت مقبره تکیه دارد. جرز مزبور نیز نقشی چون جرز میانی به عهده دارد؛ به این ترتیب که از یک‌سو، قوس آغاز شده از جرز میانی را بر روی خود حمل می‌کند و از سوی دیگر، پایه‌ای برای تکمیل پوشش تالارهای دوگانه است. بر روی چهار قوس میانی، گنبد کوتاهی زده شده که به وسیلۀ آن، پوشش تالار به انجام رسیده است؛ چنانکه از تالار شرقی به راهروی سرپوشیده راهی وجود دارد. داخل هریک از تالارها، تعدادی طاقچه و درگاهی یا فرورفتگی محراب‌مانند وجود دارد؛ از جمله در تالاری که در پشت تالارِ هم‌امتداد مقبره قرار دارد، دو درگاهی در دیوار شرقی آن مشاهده می‌شود که قسمت بالای آنها به صورت طاق‌نمای سه‌کولی ناقص ساخته شده است. در دیوار شمال این تالار نیز در وسط، پنجره‌ای قرار دارد که نعل درگاه آن، قطعۀ بزرگی را تشکیل داده است. در دیوار شمالی آن، طاقچه‌ای با قوس تیزه‌دار سبک سلجوقی مشاهده می‌گردد.
نمای اصلی خارجی بنا در قسمت شرقی آن قرار دارد که در امتداد در ورودی مقبره است. در این قسمت، در حال حاضر، دو ورودی و یک پنجره قرار دارد. ورودی اول، با سقفی قوسی‌شکل بلافاصله پشت مقبره واقع شده و مربوط به همان راهروی مسقف پشت مقیره است. پس از آن، پنجره‌ای مستطیل‌شکل قرار دارد که نعل درگاه آن عبارت از یک قطعه سنگ است. پس از پنجرۀ مزبور، ورودی اصلی تالارهای وابسته به مقبره قرار دارد که تقریباً در وسط بنا واقع است. عرض این ورودی، ۱/۵۰ متر است که بالای آن به صورت قوس تیزه‌دار کم‌ارتفاع ساخته شده است. در دوسوی این ورودی، دو پیش‌آمدگی نیمه‌مخروط، به صورت دو نگه‌دارنده، وجود دارد که برای مشخص ساختن محل ورودی اصلی ایجاد شده‌اند. در حال حاضر، قسمتی از سقف تالارها فروریخته، ولی قوس‌های اصلی نگه‌دارندۀ سقف همچنان برپاست. جانب شرقی بنا به دامنۀ تپه تکیه دارد. بنای مزبور به طور کامل از سنگ‌های لاشۀ سبزرنگ کوه با کمک ملاط ماسه و آهک برپا شده و تنها در قسمت داخل بنا، قشری از گچ برای پوشش سطح دیوارها به کار رفته است.
- ↑ پاباریک: بخشی از کاربندی زیر گنبد که به صورت یک مثلث دوپهلوی برابر در کاربندی و یزدی‌بندی روی ترنبه‌ها و سینه‌بازها به وجود می‌آید. (فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران، سعید فلاح‌فر، تهران: 1379)
- ↑ سینه‌باز: قسمتی از کاربندی روی درگاه‌های چهارطرف گنبد به صورت سرقوس (فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران، سعید فلاح‌فر، تهران: 1379)