اسلامی ندوشن، محمدعلی (۱۳۰3-1401)

محمدعلی اسلامی ندوشن (ندوشن یزد 3 شهریور ۱۳۰3ش- تورنتو 5 اردیبهشت 1401ش)

محمدعلی اسلامی ندوشن
زادروز	ندوشن یزد 3 شهریور 1303ش
درگذشت	تورنتو 5 اردیبهشت 1401ش
محل زندگی	ایران- کانادا
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	دانشنامه دکتری حقوق بین الملل- دانشکده حقوق دانشگاه پاریس
شغل و تخصص اصلی	ادیب و مترجم
آثار	جام جهان‌بین در زمینۀ نقد ادبی و ادبیات تطبیقی-ترجمۀ آنتونیوس و کلئوپاترا از ویلیام شکسپیر- ترجمۀ ملال پاریس و برگزیده‌ای از گل‌های بدی نوشتۀ شارل بودلر
گروه مقاله	ادبیات فارسی
خویشاوندان سرشناس	شیرین بیانی (همسر)

محمدعلی اسلامی ندوشن

ادیب، نویسنده و مترجم ایرانی. محمدعلی اسلامی ندوشن شخصیتی چندبعدی داشت، حقوق‌دانی بزرگ، قاضی، شاعر، پژوهشگر، استاد دانشگاه، منتقد ادبی، مترجم و روشنفکر بود.

تحصیلات ابتدایی و قسمتی از متوسطه را در زادگاهش گذراند، و بقیۀ دورۀ متوسطه را در دبیرستان البرز تهران به‌ پایان رساند. سپس وارد دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران شد و مدرک کارشناسی گرفت. پس از آن به ‌منظور تکمیل تحصیلات خود به اروپا رفت و مدت پنج سال در فرانسه و انگلستان تحصیل کرد و موفق به دریافت دانشنامۀ دکتری حقوق بین‌الملل از دانشکدۀ حقوق دانشگاه پاریس شد. در ۱۳۳۴ش به ایران بازگشت و چند سال در شغل قاضی دادگستری خدمت کرد. پس از ترک خدمت در دادگستری، به تدریس حقوق و ادبیات در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های عالی پرداخت.

فعالیت‌های عمدۀ اسلامی ندوشن، در زمینۀ نقد ادبی و ادبیات تطبیقی و نیز اجتماع و فرهنگ است و هدف اصلی‌اش فراهم نمودن زمینه‌ای برای شکل‌گیری و ایجاد یک فرهنگ جهانی است که از سره‌های فرهنگی فرهنگ‌های زبده جهانی اقتباس شده باشد. محمدعلی اسلامی ندوشن را می‌توان یک سفرنامه‌نویس قهار، قصه‌گویی مسلط، محققی کامل و مترجمی جامع دانست که در هرکدام از وادی‌های نقد و داستان و ترجمه و تحقیق و سفرنامه ید طولایی دارد و در هرکدام از این وادی‌ها بسیط است و صاحب‌نظر. وی در شمار شاعران اندیشمند و نویسندگان برجسته‌ای است که تاکنون ده‌ها جلد کتاب در زمینه‌های مختلف ادبی از او به چاپ رسیده است. نگاه وی، نگاهی فرهنگی و تاریخی عام است که از جهان‌بینی خاص خود او تبعیت می‌کند. در واقع کتاب‌های وی سرشار از مفاهیم متعالی و زیبایی‌های زبانی است. در نوشته‌های او مضامین و موضوعات فراوانی دیده می‌شود؛ از جمله: ایران، شاهنامه، فردوسی، مولوی، حافظ، انسان، عشق، آزادی، فرهنگ، تمدن، سنت، مدرنیته، شرق، غرب و …. وی این موضوعات را با شاخصه‌هایی چون: تیزبینی، بی‌طرفی، تواضع، دقت، صداقت، ایجاز، تطبیق و مقایسه، وسعت اندیشه، سلامت زبان، اطلاعات فراوان، شیوایی بیان و زیورهای ادبی می‌آراید و از تلفیق آن‌ها نثری ماندگار می‌آفریند.

در سوابق تألیفاتی مهم اسلامی ندوشن، که بالغ بر ۵۰ کتاب و صدها مقاله در باب فرهنگ و تاریخ ایران و ادبیات فارسی است، می‌توان به موارد زیر تأکید کرد:

در شعر نو دو مجموعه «گناه» و «چشمه»؛ در زمینه‌ی داستان‌نویسی رمان «افسانه و افسون» و مجموعه داستان کوتاه «پنجره‌های بسته» و در قالب نمایش‌نامه نیز «ابرزمانه وابرزلف» را به رشته‌ی تحریر در آورده است.

در حسب حال‌نویسی چهارجلد کتابِ «روزها»، در سفرنامه‌نویسی کتاب‌های «صفیر سیمرغ»، «آزادی مجسمه»، «در کشور شوراها» و «کارنامۀ چین» از آثار اوست.

توجه به تاریخ و گذشتۀ ایران، که توجه نویسندگان برجستۀ معاصر را به خود جلب کرده، از جمله فعالیت‌های علمی او بود. کتاب «ایران و یونان در بستر باستان» حاصل این تتبع تاریخی است.

تألیفات بی‌نظیر او در زمینۀ شاهنامه، مورد تمجید بسیاری از پژوهشگران قرار گرفت. مثل: زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه.

از سایر آثار اسلامی ندوشن به «نامه به فرزند»، «از رودکی تا بهار» (دو جلد)، «ایران و تنهایی‌اش»، «باران نه رگبار»، «تأمّل در حافظ‌»، «تحقیق در منظومۀ ویس و رامین گرگانی»، «ذکر مناقب حقوق بشر در جهان سوم»، ترجمه و مؤخرۀ «پیروزی آیندۀ‌ دموکراسی»، ترجمۀ «جهاد در اروپا»، ترجمۀ «آنتونیوس و کلئوپاترا»، ترجمۀ «ملال پاریس و برگزیده‌ای از گل‌های بدی» و... می‌توان اشاره کرد.

اسلامی ندوشن افزون بر این تألیفات، فصلنامه‌ای نیز با عنوان «هستی» منتشر کرد که در دو دوره، از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۴ و همچنین از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴ فعالیت داشت.

شیرین بیانی، مورخ و مترجم، همسر اوست. اسلامی ندوشن که در سال‌های آخر حیاتش در کانادا زندگی می‌کرد در همان‌جا درگذشت.

---