رابر، شهرستان
رابر، شهرستان (County) Rabor
واقع در نواحی مرکزی استان کرمان، به مرکزیت اداری شهر رابر. در نیمۀ دوم سال 1388ش، بنابر مصوبۀ هیأت دولت در تاریخ 7 مرداد 1388ش با تغییراتی داخلی در بخش رابر و انتزاع آن از شهرستان بافت ایجاد شده است. اگرچه پیشینۀ سکونت جوامع انسانی در این مناطق را با توجه به آثار و شواهد باستانی و مجاورت این منطقه با تمدن باستانی جیرفت به چندهزار سال پیش از میلاد تخمین زده‌اند، اما وجود تل کوشکِ جنوب شهر رابر، نشان از حاکم‌نشین بودن این منطقه در دورۀ ساسانی دارد. در تمام دورۀ تاریخی پس از اسلام تا اوائل سدۀ پیش، حوادث تاریخی رابر با کرمان درآمیخته است و تا پیش از دورۀ قاجار اثری از رابر در تاریخ نیست. در نخستین تقسیمات کشوری دورۀ رضاشاه (1316ش) رابر قصبه‌ای در بخشِ بافتِ شهرستان کرمان بود. پس از تشکیل شهرستان سیرجان در 1323ش بخش بافت از توابع شهرستان سیرجان شد. از سال 1340ش و پس از تشکیل شهرستان بافت، رابر همچنان دهستانی در شهرستان بافت و از سال 1359ش با تأسیس بخشداری در رابر، تا نیمۀ دوم سال 1388ش از بخش‌های شهرستان بافت بوده است.
شهرستان رابر متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با بیش از 230 روستای مسکونی) و 2 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های رابر و سیه‌بنوئیه[۱]، به مرکزیت شهر رابر)، و بخش هنزا[۲] (مشتمل بر دهستان‌های هنزا و جواران[۳]، به مرکزیت شهر هنزا). روستای هنزا در سال 1391ش به شهر ارتقاء یافته است. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت شهرستان رابر 35,362نفر است؛ طبق اطلاعات مرکز آمار ایران و براساس سرشماری سال 1395ش، حدود 42درصد این مقدار شهرنشین و حدود 58درصد روستانشین بوده‌اند. شهرستان رابر در غرب با شهرستان بافت، در جنوب و شرق با شهرستان جیرفت، در شرق شمالی با شهرستان کرمان و در شمال با شهرستان بردسیر محدود شده است.
شهرستان رابر با حدود 1,850کیلومترمربع وسعت، کوچک‌ترین شهرستان استان کرمان و مرکز آن با بیش از 2,300متر ارتفاع از سطح دریا از مرتفع‌ترین شهرهای ایران است. شهرستان رابر دارای آب و هوای معتدل تا سرد و از لحاظ بارندگی جزو مناطق نیمه‌خشک است. آبادی‌های این شهرستان عمدتاً در دامنۀ کوه‌های بحر آسمان و رابر که از کوهستان‌های مرکزی ایرانند بنا شده‌اند. مهم‌ترین کوه‌های این کوهستان‌ها عبارتند از: لاله‌زار با ارتفاع 4,040متر، ماران با ارتفاع 3,400متر، باغ شاه با ارتفاع 2,723متر، کلوک گاو با ارتفاع 2,380متر، میخانه با ارتفاع 2,362متر، حاجی زاغیه با ارتفاع 2,071متر و بند کیواز با ارتفاع 2,048متر. شهرستان در حوضۀ آبریز هلیل‌رود و جازموریان قرار دارد و رودخانه‌های دائمی و فصلی آن که از کوه‌های برف‌گیر خود شهرستان سرچشمه می‌گیرند نهایتاً به هلیل‌رود می‌پیوندند. رابر از لحاظ تنوع تنوع حیات گیاهی بسیار غنی است و در آن انواع پوشش درختی، درختچه‌ای و بوته‌ای یافت می‌شود. اکثر گیاهان مراتع شهرستان جزو گیاهان دارویی، صنعتی و اقتصادی محسوب می‌شوند. شغل بیشتر مردم رابر کشاورزی، باغداری و دامداری، و مهم‌ترین محصولات آنها گردو، گندم، جو، گیلاس، آلبالو، زردآلو، سیب، به و گلابی است. آب کشاورزی شهرستان از طریق چندین رودخانۀ دائمی و فصلی و ده‌ها قنات و چشمه تأمین می‌شود. صنایع دستی رابر شامل قالی، گلیم، جاجیم، مکرومه، نمد، خورجین و کلته می‌شود، و فرش تولید شدۀ این شهرستان ارزش صادراتی دارد. مردم رابر شیعۀ دوازده‌امامی و فارس‌زبان (با گویش محلی) هستند.
تل (تپۀ) کوشک، در جنوب شهر رابر از آثار دورۀ ساسانی و چند امامزاده مربوط به دوره‌های قاجار و پهلوی از بناهای تاریخی این شهرستان است.