ابوالحسن میرزا قاجار

ابوالحسن میرزا قاجار;
زادروز	تبریز ۱۲۶۴ق;
درگذشت	۱۳۳۶ق
شغل و تخصص اصلی	شاهزادۀ قاجار
شغل و تخصص های دیگر	شاعر
آثار	اتحاد اسلام؛ کتاب‌الابرار؛ دیوان شعر؛ و منتخب‌النفیس
گروه مقاله	تاریخ ایران

ابوالحسن میرزا قاجار (۱۲۶۴ـ۱۳۳۶ق)

(معروف به شیخ‌الرئیس و متخلص به حیرت) شاهزادۀ روحانی دوره قاجار. فرزند محمدتقی میرزا حسام‌السلطنه و نوادۀ فتحعلی‌شاه قاجار بود. در تبریز به دنیا آمد و مقدمات علوم را در تبریز، تهران و مشهد گذراند. دو سال نیز به مدرسه نظامی رفت. حکمت و کلام را در مشهد نزد ملا ابراهیم حکیم سبزواری و در تهران از آقا علی مدرس آموخت. فقه و اصول را نزد میرزا نصرالله مجتهد کاشانی و دیگران در مشهد فرا گرفت. برای تکمیل تحصیلات به عتبات سفر کرد و در مجلس درس میرزای شیرازی در سامرا حضور یافت. در ۱۲۹۴ق به ایران بازگشت و ناصرالدین‌شاه لقب شیخ‌الرئیس به او داد و مأمور خدمت در آستان قدس رضوی گردید. سپس به عشق‌آباد و از آن‌جا به استانبول رفت و به طرفداران نظریۀ اتحاد اسلام پیوست و مورد عنایت سلطان عبدالحمید دوم عثمانی قرار گرفت. در ۱۳۰۴ق، به فرمان شاه قاجار به ایران بازگشت و به خراسان رفت و بار دیگر نیز عازم استانبول شد و به بیت‌المقدس، مصر، هند و ... سفر کرد و مدتی در شیراز به تدریس پرداخت. محافل روحانی وابسته به دربار تکفیرش می‌کردند و کارگزاران دستگاه دولتی به فساد عقیده متهمش می‌ساختند. پس از آن به تهران آمد و در تنویر افکار مردم و استقرار مشروطه و شرکت در انجمن‌های سرّی پیش از مشروطیت نقش داشت. پس از به توپ‌بستن مجلس، در باغ‌ شاه زندانی و بعد از یک هفته آزاد شد. در انتخابات دورۀ دوم به نمایندگی مردم مازندران انتخاب و به ریاست سنّی مجلس برگزیده شد. وی در تهران درگذشت و در صحن حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) دفن گردید. شیخ‌الرئیس به فارسی و عربی شعر می‌سرود و به صنایع لفظی توجه داشت و در سخنان و نوشته‌هایش به‌کار می‌برد. از آثار اوست: اتحاد اسلام، کتاب‌الابرار، دیوان شعر، منتخب‌النفیس.