اختلاف الحدیث
شاخه‌ای از علم حدیث که در آن به مقایسه محتوایی احادیث پرداخته می‌شود و وجوه تعارض میان آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد. پیشینه‌ی این رشته به عصر صحابه و تابعین برمی‌گردد. کهن‌ترین گفتار از امام علی (ع) نقل شده است که این اختلاف را ناشی از وهم صحابی، وجود ناسخ و منسوخ، عام و خاص و محکم و متشابه در احادیث نبوی دانسته است.
از پایان سده‌ی نخست هجری آراء و اقوال متفاوتی درباره‌ی احادیث مختلف مطرح شده است. از آن جمله عمل به احتیاط از ابن سیرین؛ ترجیح سنت ثابت بر سنت غیرثابت از ابوحنیفه؛ طبقه‌بندی احادیث به ناسخ و منسوخ و مجمل و مفسر از شافعی؛ نظر ابن خزیمه که تضاد اخبار را ظاهری و قابل حل دانسته است؛ نظر قدمای معتزله از قبیل ابراهیم نظّام که به اصحاب حدیث تاخته و بسیاری از روایات را برساخته دانسته است؛ روش ابن شاذان متکلم امامی در کتاب الایضاح که احادیث متضاد را گزینش کرده است؛ نظرات مختلف دو صاحب‌نظر بزرگ امامی هشام بن حکم و هشام بن سالم؛ روایت داوود بن حصین واقفی از عمر بن حنظله که به مقبوله‌ی عمر بن حنظله شهرت یافته است؛ و سرانجام آنچه کلینی در کافی ابن بابویه در اعتقادات و مفید در تصحیح الاعتقاد آورده اند.
جز اینها آثار مستقلی در مذاهب گوناگون اسلامی در این موضوع شناخته شده است که به دوازده تالیف می‌رسند. از آن میان اختلاف الحدیث از یونس بن عبدالرحمن، اختلاف الحدیث شافعی، اختلاف الحدیث محمد بن ابی عمر بغدادی و الاستبصار شیخ طوسی را می‌توان نام برد.