ابراهیم آژنگ
ابراهیم آژنگ (نیمه‌ی دوم قرن 13ش- نیمه‌ی اول قرن 14ش)
| ابراهیم آژنگ | |
|---|---|
| زادروز |
نیمه‌ی دوم قرن 13ش |
| درگذشت | نیمه‌ی اول قرن 14ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | مدرسه‌ی نظام |
| شغل و تخصص اصلی | موسیقی‌دان |
| سبک | سنتی- کلاسیک |
| آثار | مارش‌های نظامی ارتش و آهن |
| گروه مقاله | موسیقی |
موسیقی‌دان ایرانی زمان قاجار و پهلوی اول. ابتدا در دسته‌جات موزیک نظام خدمت میکرد. در قسمت موزیک مدرسه‌ی نظام که به سرپرستی شخصی به نام مسیو کبویر اتریشی اداره میشد به تحصیل موسیقی پرداخت. سپس بعد از یک سال نزد مسیو لومر فرانسوی (رئیس دسته‌جات موزیک نظام) رفت و از معلومات او برای اخذ علوم و دانش موسیقی استفاده کرد. در مدرسه‌ی نظامی با کلیه‌ی آلات موسیقی نظامی آشنا شد و دروس علمی تئوری، سلفژ[۱]، ارکستر[۲] و هارمونی[۳] را یاد گرفت و تا درجه‌ی سلطانی (سروانی- 1297ق) نیز پیش رفت. مظفرالدین شاه در مراجعت از سفر اروپا، چند ویولن برای یک دسته‌ی ارکستر همراه خود آورد، ولی چون لومر بیشتر با سازهای بادی آشنایی داشت و با سازهای زهی مأنوس نبود، به پیشنهاد او، یک معلم ویولن[۴] (به نام مسیو دیوال) برای آموزش به هنرجویان از فرانسه استخدام شد و برای مدت دو سال آموزش شاگردان را به عهده گرفت. ابراهیم آژنگ نزد او نیز شروع به فراگیری ویولن نمود و در زمانی کوتاه، در نواختن این ساز مهارت پیدا کرد. به طوری که در محافل هنری آن زمان به ابراهیم ویولنی معروف شد و در محافل و مجالس و مهمانیهای مظفرالدین شاه قاجار که برای مهمانان خارجی او برپا میشد شرکت میکرد (حوالی سال‌های 1275 تا 1285ش). در این دوره پست‌هایی مثل ریاست موزیک فوج لاریجان و معاونت کلاس موزیک دارالفنون نیز به او واگذار شد.
آژنگ برای تدریس موسیقی از روی نت و قواعد علمی، اقدام به تأسیس کلاس موسیقی در منزل خودش کرد و چون در این زمان اکثریت شاگردانی که برای فراگیری موسیقی مراجعه میکردند، طالب فراگیری موسیقی ایرانی بودند و او در این باره چیزی نمیدانست با مراجعه به آقا میرزا تمام دستگاه‌های موسیقی ایرانی را از روی پنجه‌ی او یاد گرفت، آنها را با نت نوشت و به تدریج موفق شد که تمام ردیفها و گوشههای موسیقی ایرانی را با کمک کلنل علینقی وزیری نت کند[۵]. او در همین دوره برای تمام دستگاه‌ها، پیشدرآمد و رنگ و تصنیف ساخت. از جمله‌ی آنها می‌توان به پیش‌درآمدهای شوشتری، ماهور و راست‌پنجگاهش اشاره کرد که بسیار مشهور بوده است.
از شاگردان بزرگ و به‌نام آژنگ می‌توان مرتضی محجوبی، رضا محجوبی و شهباز برمکی را نام برد. ابراهیم آژنگ علاوه بر قطعاتی که برای موسیقی ایرانی تنظیم کرد، تعدادی هم مارش‌های نظامی ساخت که در موزیک ارتش از آنها استفاده میشد. او بعدها با کمک فکری شاهزاده احمد میرزا، اپرایی به نام دکتر ریاضیدان ساخت که به نمایش درآمد و با اقبال عمومی مواجه شد. آژنگ پیش از گشایش رادیو (در زمان ریاست غلامحسین مین‌باشیان) معاون هنرستان عالی موسیقی بود. در سال ۱۳۱۹ش که رادیو افتتاح شد او سرپرستی نوازندگان رادیو را به عهده گرفت و بیشتر از یک سال (تا زمان بازنشستگی) آن شغل را به عهده داشت.
بیشتر قطعاتی که آژنگ در ردیف‌های موسیقی سنتی ساخته، در زمان تصدی او در سمت معاونت اداره‌ی موسیقی اجرا شده است. از جمله مارش‌های نظامی او می‌توان به ارتش و آهن اشاره کرد. آژنگ آهنگ‌سازی پیرو درویش خان و رکن‌الدین خان بوده است.