تایباد، شهرستان
تایْباد، شهرستان (County) Taybad
| تایباد، شهرستان | |
|---|---|
| کشور | پرونده:Flag of Iran.svg ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| بخش | مرکزی و میان‌ولایت |
| جمعیت | 117,564نفر (1395ش) |
| موقعیت | شرق جنوبی استان خراسان رضوی |
| نوع اقلیم | معتدل مایل به گرم |
| تولیدات و صنایع مهم | گندم و جو، چغندرقند، پنبه، سنجد، توت، زیرۀ سبز، خربزه، هندوانه، تره‌بار، انگور، گلابی و زردآلو |
| برخی بناهای مهم | میل کرات؛ قلعۀ کهنۀ نادری؛ مجموعۀ تاریخی روستای عباس‌آباد |
| نام لاتین | Taybad |
| شهر ها و آبادی های مهم | تایباد، کاریز و مشهد ریزه |
شهرستانی در شرق جنوبی استان خراسان رضوی، مشتمل بر بخشهای مرکزی و میان‌ولایت با مرکزیت اداری شهر تایباد. از شمال شرقی به شهرستان تربت جام، از شمال غربی به شهرستان باخرز، از شرق به افغانستان، و از جنوب و غرب به شهرستان خواف محدود است. دشت‌های نسبتاً همواری در میان آن وجود دارد. در منطقه‌ای نیمه‌کوهستانی قرار دارد و دارای کوه‌هایی است که میانگین ارتفاع آنها به ۱۰۰۰متر می‌رسد. رود مرزی هریرود و رود فصلی رَوَس، به علاوۀ قنات‌ها و چاه‌های متعدد آن را مشروب می‌کند. اقلیم آن معتدل مایل به گرم و از نظر بارندگی جزو نواحی خشک است. جمعیت آن 117,564نفر است (1395ش). حدود 70درصد از جمعیت شهرستان تایباد سنی حنفی و باقی شیعه‌اند. آنها به زبان فارسی (گویش تایبادی) سخن می‌گویند. مهم‌ترین شهرها و آبادی‌های آن عبارتند از: تایباد، کاریز و مشهد ریزه. راه تربت حیدریه به هرات و راه فریمان به سنگان و قائن شبکۀ راه‌های ارتباطی آن را تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین محصولات کشاورزی آن گندم و جو، چغندرقند، پنبه، سنجد، توت، زیرۀ سبز، خربزه، هندوانه و تره‌بار است و باغ‌های انگور و گلابی و زردآلو دارد.
وجه تسمیۀ تایباد را به دلیل بادهای گرم و خشکی می‌دانند که از اوائل خرداد تا مرداد از سمت جنوب (سیستان) در آن می‌وزد. این کلمه را در منابع کهن به صورت‌های تایاباذ، تایاباد و دیه باد هم ذکر کرده‌اند. در اولین تقسیمات کشوری معاصر (1316ش)، تایباد با تلفظ «طیبات» یکی از بخشهای شهرستان مشهد بود. در سال 1355ش، شهر تایباد مرکز شهرستان باخرز بود. در 1365ش نام شهرستان باخرز به تایباد تغییر کرد. در 1369ش، شهرستان تایباد به مرکزیت شهر تایباد، مشتمل بر بخشهای مرکزی و باخرز ایجاد شد. در مرداد سال ۱۳۸۹ش بخش باخرز با انتزاع از تایباد به شهرستان مستقلی ارتقاء یافت.
میل کرات در ۲۵کیلومتری جنوب تایباد مربوط به دورۀ سلجوقیان، قلعۀ کهنۀ نادری در روستای آبقه (بخش مرکزی) مربوط به دورۀ افشار، و مجموعۀ تاریخی روستای عباس‌آباد در ۳۴کیلومتری شمال تایباد مربوط به دورۀ تیموری تا دورۀ قاجار از آثار تاریخی این شهرستان است که به ثبت ملی رسیده است.