ساواک
ساواک
| ساواک | |
|---|---|
| نام فارسی | ساواک |
| نوع کاربری | پلیس سیاسی و سازمان جاسوسی و ضد جاسوسی رژیم پهلوی |
| نام گسترده | سازمان اطلاعات و امنیت کشور |
| سال تاسیس | ۱۳۳۶ش |
| روسا | سرلشکر تیمور بختیار، فرماندار نظامی تهران (نخستین رییس آن) |
| گروه مقاله | نهادهای اطلاعاتی و امنیتی- ایران |
(مخففِ سازمان اطلاعات و امنیت کشور) پلیس سیاسی و سازمان جاسوسی و ضد جاسوسی رژیم پهلوی، تأسیس شده در ۱۳۳۶ش. این سازمان در واقع جایگزین فرمانداری نظامی بود و سرلشکر تیمور بختیار، فرماندار نظامی تهران، نیز به عنوان نخستین رئیس آن تعیین شد. ساواک از کمک‌های نظامی و همکاری‌های سازمان‌های اطلاعاتی و پلیس کشورهای امریکا، انگلستان، فرانسه، آلمان، ترکیه و اسرائیل برخوردار بود و شناسایی، دستگیری، بازجویی، شکنجه و قتل مخالفان سیاسی، سانسور مطبوعات و رسانه‌ها، نظارت بر ورود دانشجویان به دانشگاه‌ها و فعالیت‌های آنان در دانشگاه و نیز فعالیت‌های انجمن‌های دانشجویی در خارج از کشور، نظارت بر استخدام در دوایر دولتی و کارخانجات و فعالیت‌های اتحادیه‌های صنفی، از‌جمله وظایف و اقدامات آن به‌شمار می‌رفت. پس از برکناری تیمور بختیار (۱۳۴۰ش)، سرلشکر حسن پاکروان جانشین او شد و در آغاز نخست وزیری هویدا، ارتشبد نعمت الله نصیری که همچون بختیار از عوامل کودتای ۲۸ مرداد بود، به ریاست ساواک رسید. چهارمین و آخرین رئیس ساواک سپهبد ناصر مقدم بود. اقتدار ساواک به ویژه پس از آغاز مبارزه مسلحانه شهری و تشکیل گروه‌های چریکی به‌شدت افزایش یافت و روش‌های اين سازمان با خشونت‌های شدید همراه گردید. ساواک در این دوره به یکی از بدنام‌ترین سازمان‌های پلیس سیاسی عالم تبدیل شده بود. در این سال‌ها هزاران نفر از روحانیان، روشنفکران، هنرمندان، دانشجویان، فعالین سیاسی و طرفداران احزاب و سازمان‌های مبارز دستگیر شدند و تقریباً همه آن‌ها مورد شکنجه قرار گرفتند.