طبس، شهرستان
طَبَس، شهرستان (County) Tabas
| طبس، شهرستان | |
|---|---|
| کشور | پرونده:Flag of Iran.svg ایران |
| استان | خراسان جنوبی |
| بخش | مرکزی و دیهوک |
| جمعیت | حدود 76,352نفر (1395ش) |
| موقعیت | جنوب غربی خراسان جنوبی |
| نوع اقلیم | گرم و خشک |
| تولیدات و صنایع مهم | غلات و حبوبات، میوه‌های جالیزی، صیفی‌جات و سبزیجات، خرما، پسته، زعفران و مرکبات |
| نام لاتین | Tabas |
| شهر ها و آبادی های مهم | طبس، دیهوک، ازمیغان، اُزبَکو، نایبند، اصفهک، جوخواه، کُریت، دشتقَران، و حَلْوان |
شهرستان وسیعی در جنوب غربی خراسان جنوبی، مشتمل بر بخش‌های مرکزی و دیهوک، با مرکزیت اداری شهر طبس. از شرق با شهرستان‌های بشرویه، فردوس، سرایان و خوسف، از شمال با شهرستان عشق‌آباد و شهرستان شاهرود (استان سمنان)، از غرب با شهرستان خور و بیابانک (استان اصفهان) و شهرستان‌های اردکان و بهاباد (استان یزد) و از جنوب با شهرستان‌های راور و کرمان (استان کرمان) محدود شده است. نواحی غرب و شرق آن را کوه‌های چندی مانند کوه‌های مرغوم (۲,۸۲۵متر)، جَمات (۲,۷۴۰متر) و نیز کوه‌های اسفندیار و حسینی فراگرفته که سرچشمۀ همۀ رودهای فصلی یا خشک‌رودهای این منطقه را تشکیل می‌دهند. بقیۀ اراضی شهرستان طبس که حدود ۷۰درصد مساحت آن را تشکیل می‌دهد، دشت‌های هموار و شوره‌زارهای متعدد است. اقلیم شهرستان مزبور گرم و خشک است و از کم‌باران‌ترین نواحی ایران محسوب می‌شود. جمعیت شهرستان طبس در سرشماری سال 1395ش و پیش از جدا شدن بخش دستگردان 76,352نفر بوده است. مهم‌ترین آبادی‌های آن عبارتند از طبس، دیهوک، ازمیغان، اُزبَکو، نایبند، اصفهک، جوخواه، کُریت، دشتقَران، و حَلْوان. راه فردوس به نائین و فردوس به یزد و نیز راه بردسکن به کرمان و همچنین خط آهن بافق به مشهد و مجموعه‌ای از راه‌های فرعی و روستایی شبکۀ راه‌های ارتباطی این شهرستان را تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین محصولات زراعی و باغی آن عبارتند از غلات و حبوبات، میوه‌های جالیزی، صیفی‌جات و سبزیجات، خرما، پسته، زعفران و مرکبات.
شهرستان طبس در سال 1323ش، با تشکیل شهرستان فردوس، یکی از بخش‌های تشکیل‌دهندۀ آن بود. در سال 1339ش این بخش از فردوس جدا شده و به شهرستان ارتقاء یافت. همزمان با تقسیم استان خراسان به سه استان در ابتدای دهۀ 1380ش، شهرستان طبس به استان یزد ملحق شد. در نهایت این شهرستان در سال 1391ش به استان خراسان جنوبی بازگردانده شد. طبس پیش از آنکه بخش دستگردان در اواخر بهار 1403ش از آن جدا شده و به شهرستان مستقلی تبدیل شود، وسیع‌ترین شهرستان ایران بوده است.