ابراهیم بن اغلب
ابراهیم بن اغلب ( -۱۹۶ق)
| ابراهیم بن اغلب | |
|---|---|
| درگذشت | ۱۹۶ق |
| تحصیلات و محل تحصیل | فقه |
| گروه مقاله | تاریخ جهان |
| خویشاوندان سرشناس | اغلب بن سالم (پدر) |
(نام کامل: ابواسحاق ابراهیم بن اغلب تمیمی) بنیان‌گذار سلسله‌ی اغلبیان؛ نخستین خاندانی که در شمال افریقا دولتی تأسیس کردند. ابراهیم ظاهراً تا ۱0سالگی که پدرش، اغلب بن سالم (امیر افریقیه) در جنگ با یکی از شورشیان به قتل رسید (۱۵۰ق/767م)، در افریقیه می‌زیست. پس از آن به مصر رفت و در آنجا بیش از آن که درصدد به دست آوردن میراث سیاسی و نظامی پدر برآید، به تحصیل دانش و به ویژه فقه پرداخت.
بلاذری از ابراهیم به عنوان یکی از بزرگان سپاه مصر یاد کرده که در یکی از آشوب‌های آن روزگار دست داشته است. وی با چند تن از یارانش به بیت‌المال هجوم بردند و به اندازه‌ی مقرری خویش از آن برداشت. در ۱۸۱ق هارون‌الرشید برادر رضاعی خود، محمد بن مقاتل، را به حکومت افریقیه گمارد. ابن مقاتل در قلمرو خویش دست ستمگری گشود و این امر باعث پدیدار شدن نارضایتی عمومی و شورش در افریقیه شد و چون در سال ۱۸۳ق تمام بن تمیم (حکمران تونس) بر ابن مقاتل شورید و قیروان را تصرف کرد، ابراهیم به مثابه یکی از رهبران بانفوذ منطقه به قیروان تاخت و آنجا را بازپس گرفت. چون تمام بن تمیم بار دیگر قصد تصرف قیروان کرد، ابن مقاتل ابراهیم را به پیکار او گسیل داشت و او نیز تمام را شکست داد و سپس به تونس حمله کرد (۱۸۴ق). پس از این پیروزی، مردم ابراهیم را که اینک نفوذ و نیروی بزرگ یافته بود، واداشتند تا خود را نامزد حکومت افریقیه سازد. در محرم ۱۸۴ق هارون‌الرشید ابراهیم را به حکومت افریقیه منصوب کرد و به قولی حکومت را در خانواده‌ی او موروثی ساخت. خلیفه سپس به ابن مقاتل نوشت رشته‌ی کارها را به دست ابراهیم سپارد. بر اساس روایتی دیگر مردم افریقیه ابن مقاتل را بیرون راندند و ابراهیم را به حکومت برداشتند. ابراهیم با دستگیری بسیاری از مخالفان و فرستادن آنان نزد خلیفه کوشید تا آتش شورش‌های داخلی را فرونشاند و سلطه و نفوذ خلافت را در قلمرو خویش گسترش دهد. با این‌همه وی از شورش‌های مخالفان در امان نماند. بزرگ‌ترین شورشی که بر ضد ابراهیم پدید آمد، از سوی عمران بن مخلد (سردار ابراهیم) بود که در سال ۱۹۴ یا ۱۹۵ق بر او شورید و میان قیروان و عباسیه اردو زد. ابراهیم در عباسیه موضع گرفت و در چند جنگ کاری از پیش نبرد. جنگ و گریز حدود یک‌سال دوام یافت تا خلیفه برای ابراهیم مال فرستاد و او با پراکندن آن در میان سپاه دشمن آنان را از گرد عمران پراکند و باز بر قیروان چیره شد. ابراهیم هنوز گرفتار پیامدهای این شورش بود که طرابلس را مجدداً آشوب فراگرفت. وی پسر خود، عبدالله، را به امارت آنجا منصوب کرد (۱۹۶ق) و عبدالله با درهم شکستن شورشان بر شهر مستولی شد.
ابراهیم در روزگار زمامداری خویش مساجد و مدارس و دواوین بسیار تاسیس کرد و تمدن افریقیه در عصر او شکوفا شد و علوم و ادبیات رونق گرفت. از وی اشعاری نیز نقل شده است.