ابن نفیس، علی بن ابی الحزم (ح ۶۰۹ـ۶۸۶ق)

علی بن ابی الحزم بن نفیس;
زادروز	ح ۶۰۹ق;
درگذشت	۶۸۶ق
ملیت	سوری
شغل و تخصص اصلی	پزشک
آثار	طریق‌الفصاحه در نحو عربی، الشامل در طب، المهذب فی طب العیون، و موجز
گروه مقاله	پزشکی

ابن نَفیس، علی بن ابی‌الحَزم (ح ۶۰۹ـ۶۸۶ق)

(ابوالحسن (ابوالعلاء) علاء‌الدين على بن ابى‌الحزم القَرَشی الدمشقی؛ مشهور به ابن سینای ثانی) پزشک و حکیم مسلمان سوری. در طب شاگرد ابن‌الدخوار و عمران اسرائیلی، و در نحو عربی شاگرد ابی نحاس بود. پس از تحصیل در دمشق به قاهره رفت و در بیمارستان ناصری یا منصوری به تدریس مشغول شد و در آن‌جا، در‌حالی‌‌که اموال بسیار خود را وقف بیمارستان ناصری کرد، درگذشت. اولین‌بار گردش خون ششی برای اکسیژن‌دار کردن خون در شش‌ها را به درستی شرح داد. او این کشف را در ۶۳۹ مطرح کرد و در ۶۸۴، آن را در تفسیری که بر بخش کالبدشناسی کتاب قانون ابن سینا نوشت، گنجاند. این اثر که احتمالاً برای دانشمندان اروپایی هم‌عصرش ناشناخته بود، در ۱۹۲۴ شناسایی شد. یافته‌های ابن نفیس با فرضیه‌های جالینوس به مقابله برخاستند. جالینوس عقیده داشت خون از راه سوراخ‌های موجود در دیوارۀ میانی حفرات قلب از طرف راست به طرف چپ می‌رود. هرچند در آن دوره تشریح بدن انسان منع شده بود، اما نتیجه‌گیری ابن نفیس مبنی‌بر این‌که خون از راه شش‌ها از طرف راست قلب به طرف چپ می‌رود، درست بود. از ابن نفیس حدود ۴۰ اثر در زمینه‌های گوناگون گزارش شده است که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از طریق‌الفصاحه در نحو عربی، الشامل در طب، المهذب فی طب العیون، و موجز که شرح ‌قانون ابن سینا بوده است. مشهورترین شرح اثر اخیر، از نفیس بن عوض کرمانی، سالیان متمادی کتاب درسی پزشکی بود.