احوال شخصیه

اَحوالِ شَخْصیّه

پاره‌ای از وضعیت‌هایی که شخص حقیقی یا طبیعی، از این حیث که در جامعه زندگی می‌کند، پیدا می‌کند و قانون آثاری را بر آن بار می‌کند، مانند ازدواج یا تابعیت. احوال شخصیه، منشأ حقوق و تکالیفی برای شخص می‌شود، مثلاً با ازدواج، شوهر مکلف می‌شود نفقۀ همسر و فرزندان خود را تأمین کند و بپردازد، زن مکلف می‌شود در بعضی امور از شوهر تبعیت کند، بین زن و شوهر و نیز بین فرزندان ایشان با هر یک از آن‌ها رابطه وراثت برقرار می‌شود. ولادت و مرگ نیز از احوال شخصیه است. هر انسانی با ولادت، دارای حقوقی می‌شود و با مرگ، رابطۀ مالی و حقوقی او با اموال و حقوق مالی‌اش قطع می‌شود و به ورثه منتقل می‌‌شود، یا اگر وصیتی کرده باشد، وصیت او لازم‌الاجرا می‌شود. احوال شخصیه عبارت است از تولد، مرگ، ازدواج، طلاق، ارث، رابطۀ نسب، اهلیت و بالاخره حق‌داشتن اسم و اسم خانوادگی و ولایت و قیمومت نسبت به اشخاص صغیر یا مجنون یا سفیه (محجورین). شخص در هر جا که زندگی کند یا مقیم باشد ولو در خارج از کشور، از حیث احوال شخصیه تابع قانون کشور متبوع خود است. به موجب قانون «اتباع خارجه مقیم در خاک ایران از حیث مسائل مربوط به احوال شخصیه و اهلیت خود و همچنین از حیث حقوق ارثیه، در حدود معاهدات مطیع قوانین و مقررات دولت متبوع خود خواهند بود». مقررات مربوط به احوال شخصیه (به‌جز تابعیت) عمدتاً مأخوذ از احکام دینی است، مانند نکاح و طلاق و به‌ویژه ارث و وصیت، که به‌صورت قانون به‌تصویب رسیده و از فقه امامیه گرفته شده است. ولی به‌موجب «قانون اجازۀ رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه در محاکم» مصوب ۱۰/۵/۱۳۱۲ مقرر‌شده «نسبت به احوال شخصیه و حقوق ارثیه و وصیت ایرانیان غیر شیعه که مذهب آن‌ها به رسمیت شناخته شده، محاکم باید قواعد و عادات مسلّمۀ متداول در مذهب آنان را جز در مواردی که مقررات قانون راجع به انتظامات عمومی باشد، به طریق ذیل رعایت کنند...»